>Gunumuzde toprak hakkinda yapilan arastirmalar hizla ilerlemektedir. Toprak analiz laboratuvarlari en cok basvurulan yerler arasina girmistir. Ciftciler topraklarini uzun sure kimyevi gubreyle gubreledikleri halde, gittikce fiyati artan bu madde ile umduklarini elde edememislerdir. Boylece topraktan en iyi sekilde faydalanmak icin arastirmalar baslamistir. Calismalar esnasinda topragin icinde bulunan maddelerin ve canlilarin da sayim ve dokumu yapilmaktadir. Mesel�, 1 m2 toprakta milyarlarca bakteri, milyarlarca isinli mantar, 23.000 sicrayici bocek, 18.000 uyuz bocegi, 800 bocek ve bocek larvalari, 550 cok ayakli, 320 karinca, 300 kurtcuk, 240 sinek kurdu, 230 orumcek ve en az 180 tane de solucan tesbit edilmistir. Toprak icinde farkedemedigimiz bircok kucuk canli ve bakteriler, solucan ve diger boceklerle birlikte verimi artirmakta, toprak uzerinde bir seyler yetismesini saglamaktadir. Toprak Icindeki bu yaratiklar kendi hayatlarini Idame ettirirken biz insanlara da faydali olmaktadirlar.
Toprak ici hayat, yeme, sindirme, yenme veya curume safhalarini ihtiva etmektedir. Bircok yonleriyle topraga fayda saglayan canlilardan birisi bakterilerdir. Bunlar toprakta cok muhim bir is gormektedirler. Olmus bitki ve hayvanlari bitkiler icin gida haline getirme en buyuk vazifeleridir. Boylece bin bakteri grubu azot muhtevali protein baglarini oksijen muhtevali azotlu maddelere donusturmekte ve neticede bitkiler kokleriyle bu yeni maddeyi almaktadirlar. Topraktaki muayyen isler icin yine hususi isler yapabilen bakteri ve mikroorganizmalar mevcuttur. Mesel�, bakteri ve mantarlar alemi arasinda yer alan Aktino-misetlerin selulozu, odun maddesi sayilan lignini ve boceklerin vucutlarini kaplayan kitini parcalamada rakibi yoktur. Mesela bu maddeler insan organizmasi tarafindan sindirilip parcalanamamaktadir. Aktinomisetler diger canlilar gibi bir agiza sahip olmadiklari halde, gidalari olan organik maddelere, iplikciklerden salgiladiklari enzimlerle tesir ederler. Karbonhidratlari parcalayip sekere donustururler.
Bakteriler de parcalanmis maddeleri vucut satihlariyla gida olarak alabilirler. Boylece lignin ve selulozdan da faydalanmis olurlar. Parcalanmis olan kitinin azotlu bilesiklerini bakteriler alir ve bosaltim organlari olmadigi icin bunyelerinde kalir. Bakteri ancak oldugunde azot aciga cikarak bu defa bitkilere faydali hale gecer. Eger topragi karistirdiginizda tipik bir koku duyarsaniz, iste bu aktinomisetlerin faaliyetlerini gostermektedir. Toprakalti dunyasinin daha pek cok sirlari vardir. Mesela, bakterilerin faaliyetleri hava sicakligiyla yakindan ilgilidir. Sicaklik arttikca madde alisverisi artmakta ve tabii ki, bakteriler de daha hizli olmektedir.
Sicakligin her on derece artisinda topraktaki madde degisimi iki misline cikmaktadir. Olmus bitki ve hayvan artiklarinin topragi besleyecek madde haline gelmeleri 9–15 ay surmektedir. Gunes enerjisinin de yardimiyla bitkiler organik maddeler sentez ederler. Bitkilerin bu materyali,bir gida zinciri icerisinde toprak ici canlilari tarafindan islendikten sonra geriye kalan kucuk artiklar ise bakterilere yarar. Curumus bitki artiklarini yiyen toprak ici canlilar ayrica bunlari sindirdikten sonra zengin bir gubre halinde birakirlar. Tropik bolgelerin topraginda ise Kuzey Yarimkureye nisbetle, bocekler toprakta daha az bulunurlar. Burada her turlu organik artigi hizla Isleyen bakteriler mevcuttur. Kuzey Yarimkurede de bocekler, bakteriler ve nebatlar bir gida zinciri icerisinde birbirine baglidir. Topraktaki canlilarin faydalari bunlarla da kalmaz, kendi kabiliyetleri d�hilinde topragi havalandirir acar ve islerler. Boylece topragin verimi de artmis olur. Orumcekler, solucanlar, cokayaklilar, salyangoz gibi toprak sathina yakin canlilar, hareketleriyle olmus nebati artiklari kendi gubreleriyle de birlestirerek topragi zenginlestirirler.
Bu mukavim maddeler, toprakta su tutma hususiyetini artirmaktan baska topragi erezyondan da korurlar. Ayrica toprak katmanlari arasindaki sularda yasayan kucuk canlilar, daha hic arastirilmis degildir. Yerleri az olsa da diger hayvanlara gida olmaktadirlar. Mesela b�r kum tanesinin etrafindaki nemli kesimde cesitli kurtcuklar ve kamcili mikroorganizmalar yasar.
Kendisi beslenip hayatiyetini surdururken toprak verimini artiran canlilardan birisi de solucanlardir. Bugun artik toprakta 70cm. derinlige kadar solucanlarin yuva yaptigi bilinmektedir. Bu derinlikten sonra enlemesine hareket ederler. Hareketleri sayesinde ustteki humusu derinlere ve mineral Ihtiva eden alt topragi da uste cikarirlar. Yer biyologlarindan C. A. Edward'a gore, solucanlar bu sayede yilda 2-25 ton topragi alt kesimden satha cikarmaktadirlar.
Bir noktada denilebilir ki, solucanlar kendi baslarina toprak havalandirmada rakipsizdirler. Bavyera'da yapilan bir tecrubede, actiklari deliklere kuru yapraklari ceken solucanlarin topragin erozyona ugramasini engelledikleri tesbit edilmistir. Yagan yagmur, topragi cekip goturmeyerek bu delikler vasitasiyla dengeli olarak toprak Icine gecip depolanmaktadir. Solucanlarin deliklere yerlestirdikleri kuru yapraklar da sindirildikten sonra cok faydali gubre haline gelmektedir. Fakat umumiyetle 30–40 cm. derinlikte yapilan mek�nize ziraat, solucanlara cok zarar vermektedir. Solucan yonunden zengin olan yerlerde topragin sadece ustten 5 – 10 cm. kadarlik bolumunun havalandirilmasi yeterli olacaktir. Sayet, daha derin havalandirma yapilirsa zengin humus tabakasi cok altlara ve verimsiz toprak da uste cikacagindan, il�ve olarak kuvvetli gubreleme gerekir. Fakat, kimyevi gubreler de solucanlar uzerine menfi bir tesir yapmakta ve bu canlilarin sayilarinin azalmasina sebeb olmaktadir.
Tarik CELIK
|
0 yorum:
Yorum Gönder