Killerle Temizleniyor…

> Su ve Topaga Karisan Antibiyotikler de Killerle Temizleniyor... Son zamanlarda antibiyotik tuketiminin artmasiyla antibiyotikler ve bozunma urunleri, cesitli ekolojik akimlarla su ve topraga karismis durumda. Bu durum sucul yasami ve topraktaki mikrobiyal sureci etkileyerek cevre kirliligine neden olmakta. Kirliligin onlenmesi amaciyla ilaclarin ve bozunma urunlerinin killer uzerine tutunmasi saglanip antibiyotik kirliligi onlenmeye calisiliyor. Bu tur kirliliklerin geldigi noktayla ilgili kesin bilgiler olmadigi gibi, bu konuda yapilmis fazla arastirma da yok. Ancak Almanya'daki tarim alanlarinda ve bazi gol sularinda, Hollanda'daki atik su akintilarinda ve Isvec'teki hastane lagim sularinda yapilan arastirmalarda, bir antibiyotik turu olan Trimethoprim'e rastlanmis. Gelecekte bu tur kirliliklerin daha buyuk boyutlara ulasmasi bekleniyor. Trimethoprim'in sudan uzaklastirilmasiyla ilgili olarak yapilan calismalarda, kilin, Trimethoprim tutma kapasitesinin yuksek oldugu ortaya cikarilmis durumda. Ucuz ve bol bulunmalari da killeri bu konuda rakiplerinin arasinda cazip hale getiriyor. Ozellikle cok dusuk dozlari bile zehirli olabilen kursun ve kadmiyum gibi agir metal kirliliklerinin azaltilmasinda, killerin yuksek tutma kapasitesinin rolu oldugu biliniyor. Ayrica boyar maddelerle de ilgili onemli bir kullanim alanlari var. Yun, ipek, deri ve pamuk gibi tekstil urunlerinin boyanmasinda kullanilan bazi boyalar, kanserojen etkiye sahip. Bu tur ozelliklerinden dolayi, ozellikle balik ciftliklerinde mantar oldurucu olarak kullaniliyorlar. Boyar maddelerin kontrolu, tuketimlerinin yuksek olmasi ve tasidiklari saglik risklerinden dolayi onemli bir sorun. Cevre ve canli sagligi icin ozellikle su kaynaklarindan uzaklastirilmalarinda etkili, ucuz ve bol bulunan kaynak olarak, karsimiza yine killer cikiyor. Benzer sekilde, tarim ilaci olarak kullanilan ve kanserojen ozellikleri yanisira bozunma sureleri de uzun olan cesitli bitki ve bocek olduruculerinin etkilerinin azaltilmasinda, yine killer kullaniliyor. Tarim ilaclarinin killerle karistirilarak kullanilmasi, ilaclarin killer uzerinden daha uzun surede salinim yapmasini sagliyor. Boylelikle hem daha az ilac kullaniliyor, hem de ilaclarin dogaya dogrudan zarar vermesi onlenmis oluyor. Kullanilan tarim ilaci su kaynaklarina karismis olsa bile, suyun zehirlerinden arindirilmasi yine killerle mumkun olabiliyor. Killerin tutma kapasitelerinin yuksek olusunda, genel olarak kil yuzeylerinin negatif yuklu olmasi, killerin sodyum, potasyum gibi degistirilebilir metal katyonlarini icermeleri ve tabakalar arasi bosluklarin etkisi oldugu soylenebilir. Pozitif yuklu bir madde, negatif yuklu yuzeyler tarafindan cekileceginden killerin bu tur maddeleri tutma kapasitesi daha yuksek. Negatif yuklu maddelerse kil yuzeyleri tarafindan itildiklerinden, tutma kapasiteleri gorece dusuk. Ancak bu zafiyet, sisebilen killerin cesitli uzun zincirli amin tuzlariyla degisime ugratilmasi yoluyla ortadan kaldirilabiliyor. Bu islemin gerceklesmesinde Killerde bulunan sodyum ve potasyum iyonlarinin etkisi var. Islemin sonunda, uzun zincirli amin katyonlari killerin tabakalari arasina girerek, tabakalararasi mesafenin artmasina yol acabiliyorlar. Boylelikle su-sever yapidaki kilin bu ozelligi azaltilarak, farkli bir ozellige sahip olmasi saglaniyor. Bu da killer icin yeni kullanim alanlari demek. Aras. Gor. Yoldas Seki Dokuz Eylul Universitesi Fen Edebiyat Fakultesi Kimya Bolumu