Cernobil Felaketi

>ALINTIDIR. Tarihteki en buyuk nukleer kaza olan Cernobil'in uzerinden 20 yil gecti. Reaktorun bulundugu bolgeyi gezerken topraga basamiyorsunuz, ayni yerde 20 dakikadan fazla kalamiyorsunuz. 25 Nisan 1986'da ogle yemeginden cikan bir muhendis, belki yemegin verdigi rehavetle, bir elektrik denemesi icin nukleer reaktorun 'acil sogutucu sistemlerini' kesiyordu. Teknisyenler, aksamustune dogru reaktorun gucunu minimuma indirmisti. Amaclari, kendi gucuyle donen tribunlerin elektrik debisini kontrol etmekti. Ancak bu durumda reaktorlerin muthis bir istikrarsizlik kazanacagindan haberleri yoktu. Gece yarisi saat 1.23.58 gece, ardi ardina gelen iki patlama duyuldu. Santralin dami fisek gibi gokyuzune firladi, ardindan da tum gucuyle santralin ustune dustu. Aciga cikan radyasyon, Dunya Saglik Orgutu'ne gore Hirosima ve Nagazaki'ye atilan atom bombalarinin toplamindan 200 kat fazlaydi. Uzmanlara gore, 5 milyonu askin insan yuksek duzeyde radyasyona maruz kaldi. Sadece 15 gun icin Iste tarihteki en buyuk nukleer kazadan bu yana tam 20 yil gecti. Avrupa Parlamentosu (AP) Yesiller Grubu, Alman Heinrich Boll Vakfi, Kiev Ecoclub ve bircok uluslararasi sivil toplum kurulusunca duzenlenen 'Cernobil+20=Gelecek icin Hatirlatma Konferansi' icin geldigimiz Kiev'de ilk gunumuz, iste bosaltilan bu alan ve santrali gezerek basladi. Bolgeye iki kontrol noktasindan girilebiliyor. Eski Ikarus otobuslerle iki saat yolculuktan sonra ilk kontrol noktasinda durduk. Bir subay tek tek pasaport kontrolu yapip listeden adimizi isaretledi. Rehberimiz Aleksi'nin verdigi bilgiye gore santrala 30 kilometre uzaktaki bu nokta kazadan sonra girise kapatilan alanin siniri. Yol boyu radyasyon uyarilari ve giris yasagini gosteren 'Kril' alfabesiyle yazili levhalar gorerek yarim saat sonra vardigimiz ikinci kontrol noktasi ardindan radyasyon acisindan en tehlikeli bolge olan 10 kilometrelik koruma bandina girdik. 15 dakika sonra, Cernobil kasabasindaydik. Bosaltilmis kasabada sadece itfaiyeciler ve acil mudahale ekipleri vardi ve tek tuk, asker kiyafetli gorevliler. Kapali alana yalnizca bilim adamlari, doktorlar ve guvenligi saglamak icin iscilerin trenle ve sadece 15 gun icin geldigini ogrendik. Toprak radyasyonu emiyor Kasabada bulunan Ukrayna devletinin Bilgilendirme Merkezi'nde Aleksi, bize kazadan en cok etkilenen yerleri gosterdi. AP Yesiller Grubu milletvekili Rebbeca Harms ise santralin hemen yanindan gecen Pripyat Nehri vasitasiyla radyoaktif sedimentlerin (suyla tasinan topraklar), hemen dibindeki gole ve derelerle Dinyeper Nehri'ne karistigini, oradan da Kiev'e ulastigini anlatti. Su notron ve elektronlari yavaslattigi icin fazla tehlikeli degil ama toprak radyasyonu emiyor. Yuzlerce, belki binlerce yil toprakta kaliyor. Harms'in soyledigine gore, santralin batisinda ve en fazla radyoaktif kirlilige maruz kalmis bolgedeki 1500 aileyi tasimak icin Ukrayna hukumeti kaynak ariyor. Aleksi surekli olcum yapiyor Artik bir metal yigini gibi gorunun santrala yaklasirken Aleksi, elindeki radyasyon olcen cihazla surekli olcum yapti. Sagimizda, hukumetin patlayan reaktor yerine insa ettirmeye basladigi diger unite var. Onun da insaati durdurulmus. Kazanin oldugu dort numarali reaktorun onune geldigimizde Aleksi yalnizca 20 dakika disarida kalabilecegimiz uyarisinda bulundu. Reaktore, 200 metre onundeki isaret cizgisine kadar yaklasilabiliyor. Reaktorun kalbinde bugun beton bir lahit oldugunu soyleyen Aleksi'nin elindeki olcum cihazi surekli otuyor ve 740 mikrosiverti gosteriyor. Yani sekiz gunluk alabilecegimiz radyasyon siniri. Santralin dibindeki Pripyat kasabasi, giristeki koruma gorevlisi disinda terk edilmis. Binalara fazla yaklasamadik. Kasabadaki donmedolap issizligin ortasinda uzaktan sizi selamliyor. Tek tek kontrol Ilk kontrol noktasina donduk. Bir odaya alindik, tek tek radyasyon olcen cihaza girdik. Yanlamasina girdigimiz cihazin her iki tarafi da acik ve ellerinizi iki yandaki bir yere bastiriyorsunuz. Aletten cesitli sesler geliyor ve turnike demiri gibi metal kapi aciliyor. Eger acilmazsa kontrol noktasindan cikisiniz yasak. Otobus de kontrolden geciriliyor. Cunku limit degerlerin uzerinde radyasyon varsa, kontrol noktasini gecmesi yasak. Kiev'e dogru giderken, radyasyondan mi eskiliginden mi nedir, otobus iki kez arizalandi. Koylerde dev gibi lahanalar yetisiyor Pripyat Kasabasi'nin yakinlarindaki terk edilmis koylerde yasadisi yasayan kisileri ariyoruz. 20 dakikalik bozuk asfalt uzerindeki yolculugumuz, Illinci Koyu'nde sona eriyor. Birkac aile koye donmus. 78 yasindaki Fedor Ivanovic Maksiyevic, ikinci rehberimiz Nadya araciligiyla, kazadan hemen sonra koylerinin bosaltildigini ve bir yil sonra geri donduklerini anlatiyor. Oglu da itfaiyeci olarak bolgede calisiyormus. Titreyen elleriyle surekli sigara icen Maksiyevic, "Bir hafta once doktor kontrolune gittim, her turlu analizi yaptilar ve bende radyasyon olmadigini soylediler" diyor. Karisi, bir inegi, 15 tavugu ve iki kopegiyle koyunde yasayan Maksiyevic, dev gibi lahanalar yetistigini anlatiyor. Sonraki duragimiz, kazada sondurme isleminde kullanilan arac mezarligi. Binlerce aracin cevresi tel orgulerle cevrilmis. Rehberimiz yine uyariyor, topraga basmak sakincali. Cunku h�l� sezyum 137 elementi var toprakta. Elementin yarilanma omru 30 yil.