Okyanuslarda Kopekbaliklari Devriye Gezecek

> Okyanuslarda Kopekbaliklari Devriye Gezecek Okyanusta sinsice dolanan, belli belirsiz elektrik sinyallerini algilayip en ufak bir koku aldiginda hicbir ozelligi olmayan derinliklerde saatlerce dolanan bir kopekbaliginin kafasindan gecenleri okuyabildiginizi dusunebiliyor musunuz? Kopekbaliginin beynine yerlestirilen elektronik aygitlar sayesinde boylesine akilalmaz bir dus cok yakinda gercek olabilir. Pentagon tarafindan desteklenen bir proje kapsaminda, bilim insanlari kopekbaliginin beynindeki sinyalleri uzaktan kumanda sistemiyle devinime geciren, bir olasilikla da duygularini ele verecek sinirsel bir aygit gelistirdiler. Arastirmacilar bu yontemle hayvanlarin davranis bicimlerini etkileyebilecek ve denetleyebileceklerine inaniyorlar. Subat ayinin sonlarinda Honolulu’da yapilan Okyanus Bilimleri Konferansi kapsaminda sunulan projenin daha da tartismali ozelligiyse, yontemin kopekbaliklarinin okyanuslari gizlice tarayip, elektrik sinyallerini ve kimyasal izleri belirlemesini saglamak amaciyla kullanilmasi. Arastirmacilar kopekbaliklarinin devinimlerini uzaktan kumandayla yonlendirmek suretiyle hayvanlari gemilerin izini suren casuslara donusturmeyi tasarliyorlar. Hayalet koku Sinirsel protezler hayvanin beynine yerlestirilen ve belli islevsel bolgeleri devinime geciren bir dizi elektroddan olusuyor. Boston Universitesi dirimbilimcilerinden Jelle Atema ve ogrencileri bu aygitlari havuzdaki kopekbaligini hayalet bir koku araciligiyla "yonlendirmek" amaciyla kullaniyorlar. Kopekbaligi suda dolanirken, arastirmacilar bilgisayardan baliga ilistirilen antene bir radyo dalgasi gonderiyorlar. Bunun uzerine elektrotlar beynin koku alma bolgesinin sagini ya da solunu devinime geciriyor. Kopekbaligi, ilginc bir koku almiscasina, sinyale tepki olarak devinime gecen yone hafif bir fiske atiyor. Sinyal ne denli gucluyse, fiske de o denli sert oluyor. Hayvanlari bu yolla denetlemeye calisan yalnizca Atema ekibi degil. New York Universitesi Saglik Merkezi’nden John Chapin de fareleri yonlendirmek amaciyla benzer bir yontemden yararlandi. Farelerde denendi Chapin’in protezleri farelerin beynindeki biyiklarla baglantili bolgeyi devinime geciriyor. Boylece, fareler gidiklandiklari yana donup onlara dokunanin ne oldugunu anlamaya calisiyorlar. Chapin farelerin beynindeki haz merkezini uyararak onlari odullendiriyor. Bu odul surecinden yararlanarak onlari, soz gelimi plastik bomba bilesimi olan RDX gibi bir kimyasalin kokusunu aldiklarinda 10 saniye durmalarini saglayacak bicimde egitiyor. Atema ise aygitlari kopekbaliklarinin kimyasallarin izini nasil surduklerini arastirmak amaciyla kullaniyor. Kopekbaliklarinin koku alma duyularinin son derece guclu oldugu coktandir bilinmekle birlikte, onlarin bu yetenekten nasil yararlandiklari konusuna kesin bir aciklama getirilemiyor. Atema kopekbaligini uyusturmak yerine, onu denizde yuzerken incelemenin cok daha yararli bilgiler saglayacagina inaniyor. Beyne mikrocip Hayvan davranislarini inceleyen baska arastirmacilar da deneklerini laboratuvar ortaminin disina cikartiyorlar. Maymunlarin beyin sinyallerini belirleyen bir aygit gelistiren Washington Universitesi arastirmacilarindan Jaideep Mavoori takla atan bir maymunun sinirsel etkinligini ilk kez kendi ekibinin kayda gecirdigine inaniyor. Mavoori’nin gelistirdigi aygit beynin bir bolgesindeki devinime tepki olarak oteki bolgesinde de bir uyari yaratabiliyor. Aygit sinirsel sinyalleri yorumlayabilen ve buna bagli olarak beynin bir baska bolgesine ya da kasa ileti gonderebilen bir mikrocip de iceriyor. Arastirmacilar bu deneyler sirasinda ozellikle kopekbaliklarinin sagligiyla ilgileniyorlar. Yabanil olmalari nedeniyle bu canlilarin kolayca yorulabileceklerine, bu yuzden onlari yormamak icin arastirma surelerini kisaltmak zorunda kalabileceklerine dikkat cekiyorlar. Ne var ki, bu kisitlamaya karsin, uzaktan kumandali kopekbaliklarinin sondaj aygitlarina kiyasla cok daha ustun ozelliklere sahip olduklari belirtiliyor.