Dunyanin En Garip Yanardagi

>Tanzanya'nin ucra bir kosesinde inanilmaz bir dag yukselir: Puskuren lavlarin havada katilasip ardindan cam gibi sangirdayarak parcalandigi Ol Doinyo Lengai Kimileri buyuk granit duvarlara, kimileriyse donmus caglayanlara tirmanmaktan hoslanir. Fotografci Carsten Peter ve tirmanis arkadasi Chris Heinlein (sagda) patlayan boynuzcuklara, yani bazen aktif kraterlerin civarinda olusan, keskin ve son derece dik cukurluklara tirmanmaktan hoslaniyor. Peter bu 15 metre yuksekligindeki boynuzcuk ya da sicratma konisi icin, “Bunu siradan bir kayayla karsilastirmayin” diyor. “Cok kirilgan ve cok dengesiz. Koni gumburduyor ve titriyordu ama bir kaya levhasi, lavi diger tarafa yonlendiriyordu. Peter sunu ogutluyor: “Sakin evde denemeyin.” Ol Doinyo Lengai’nin taze natrokarbonatit lavlari, yaklasik 530 derecede yani olagan bazalt lavlarin yarisi bir sicaklikta fiskirsa da, ergimis kayalarin cevreye sicrayan damlalari yine de pamuklu bir tulumu, sigaranin naylonu yaktigi gibi yakabiliyor. Ve Tanzanya’nin ucra bir kosesindeki bu etkileyici dag volkan bilimcilerin ilgisini fazlasiyla cekiyor. 1991’de Japonya’daki Unzen Yanardagi’nin patlamasi sirasinda yasamini yitiren fotografci ve unlu volkanolog Katia Krafft’i “oyuncak yanardag” buyulemisti, cunku kucucuk lav akintilari bir kasikla toplanabilecek kadar soguktu. 1960’da Tanzanya Jeolojik Incemeleri icin tuhaf lavlar uzerinde ilk arastirmayi yapan Edinburgh Universitesi’nden Barry Dawson da, “Burasi mukemmel bir kucuk yanardag laboratuvari” diyerek ayni goruste oldugunu belirtiyor. “Puskuruklerin bicimi ve tarzi tipki bazalt yanardaglarin akintilari gibi; tek fark bazalt yanardaglarin cok daha buyuk olma. Bol silikali bazaltlar puskurten diger volkanlarin tersine Ol Doinyo Lengai, dunyanin tek carbonatite –kalsit ve dolomi gibi karbonatlarca zengin bir volkanik tas- puskurten aktif volkani. Genelde carbonatite’lar baska olusumlarin icine girer ve nadiren puskurtulerek yeryuzune cikarlar. Ol Doinyo Lengai yalnizca yuzeye carbonatite puskurttugu icin degil, bu carbonatite turunun cok ozel olmasi dolayisiyla da siradisi bir volkan. Bu ture natrocarbonatite deniyor ve sodyum yonunden oldukca zengin. Her ne kadar gecmis jeolojik zamanda baska carbonatite volkanlarinin varligi biliniyorsa da, onlarin da natrocarbonatite lav puskurttugunu soylemek zor. Natrocarbonatite neme maruz kalir kalmaz yapisinda ve bilesimde degisimler gecirerek suda cozunur hale gelir; boylece yagmurlarla yikanip gider.