>
*ABD’de Yellowstone’deki on bir gayzerden birine “eski sadik dost” denir. Cunku bu gayzer sasilacak bir duzenle, her altmis bes dakikada bir ve tam dort bucuk dakika sureyle, bir kaynar su ve buhar sutununu havaya fiskirtir. Her fiskirtmadan once davul gumburtusunu andiran boguk bir ugultu duyulur, sonra da kopuklu sular 50 metreye kadar fiskirir. Ayni parkta bulunan ve “dev” ismiyle anilan gayzerin fiskirma suresi ise bir saati asar. Ancak sulari 75 metreye kadar ulasan bu gayzer haftada bir kez fiskirir. Suyun icindeki minerallere bagli olarak zeminde olusan sari renkli cokelmis sari rengindeki kayaclardan dolayi “yellowstone” denilmektedir.
*Golf Stream akintisi, Meksika Korfezinden dogdugu icin Ingilizcede “korfez akintisi” anlamindaki bu isimle anilmistir. Genisligi 50 kilometreyi, derinligi 1000 metreyi bulan akintinin akis hizi saatte 4–5 kilometre civarindadir. Yaz kis hep sicak olan bu akinti Bati Avrupa kiyilarinin iliman bir iklime sahip olmasinda onemli bir etkiye sahiptir.
*ABD’nin Kaliforniya eyaletindeki Kaliforniya Colu “olum vadisi” olarak ta bilinir. Deniz seviyesinden 85 metre asagida bulunan bu mek�n ABD’nin kesfedilmesinden sonra altin arayicilarinin gozde mek�ni olmustur. “Altina hucum” devrinde altin bulmak icin yollara dusen maceracilarin cogu susuzluk, gunes carpmasi ve soguk nedeniyle olmustur. Bu nedenle bu bolgeye “olum vadisi” denilmistir.
*Dunyanin cekim kuvveti cisimleri kendine ceker. Bu nedenle uzaya gonderilen cisimlerin yercekiminin etkisinden kurtulmasi gerekir. Saatte 29.000 kilometre hizla giden bir roketten firlatilan bir uydu dunya cevresindeki yorungesine otururken, saatte 29.000 kilometreden daha dusuk hizla giden roket dunyanin cekim kuvvetten kurtulamaz ve dunyaya geri duser. Saatte 40.000 kilometre hizla giden bir roket ise dunyanin cekim kuvvetinden kurtuldugu icin uzaya gidebilir.
*Afrika kitasindaki volkanik Klimanjaro Dagi “isildayan dag” diye bilinir. Cunku genis ve issiz bir yaylanin ortasinda tek basina yukselir. Kalici kar ve buzla ortulu piril piril zirvesi kilometrelerce uzaktan secilir. Bu haliyle gozleri kamastirip, goreni buyulediginden bu dag yerli dilinde “isildayan dag” diye bilinir. Masai yerlileri ise bu dagi tanrinin evi ( ngai ngai ) olarak nitelendirir.
*ABD’nin gecmisini New York sehri kadar iyi simgeleyen baska bir sehir yoktur. New York 70 farkli ulustan olusur, dunyanin en buyuk zenci kentidir. Italya topraklari disinda kurulmus en buyuk Italya kentidir.1626 yilinda Hollandalilar tarafindan “Yeni Amsterdam” ismiyle kurulan kent daha sonra Ingiliz ve Italyanlarin eline gecmistir. Bu kentte yasayan Yahudi sayisi Israil devletindekine esittir.
*Izlandanin baskenti Reykjavik yerli dilinde “dumanli korfez” anlamina gelmektedir. Kentin cevresinde cok sayida gayzer bulundugundan yilin onemli kisminda kent dumanlar icerisindedir. Bu nedenle kente dumanli korfez anlamina gelen Reykjavik ismi verilmistir.
*Istanbul halici, bir boynuz gibi kivrildigi icin yabancilar tarafindan “altin boynuz” ( golden horn ) olarak ifade edilmektedir.
*Avrupa’nin kuzeyinden Asya’nin dogusuna kadar uzanan “tayga ormanlari” 8 milyon kilometrekarelik alani ile dunyanin en genis ormani olup, ekvatoral bolgenin yagmur ormanlarindan daha genis yer kaplar.
*Lut Golunde % 26’yi bulan tuzluluk nedeniyle insan hic kimildamadan ve de yuzmeden suyun ustunde durabilir.
*1020 yilinda Amerika’ya ulasan Vikingler, buradaki yerli halklarin kirmizi rengi cok sevdiklerini ve topraktan elde ettikleri boyalarla yuzlerini kirmiziya boyadiklarini gormuslerdi. Bu nedenle bu esmer derili insanlara “kizil adamlar”, “kizil derililer” ismini takmislardir.
*“Menderes” ismi Turkiye’nin Ege Bolgesindeki Buyuk Menderes Nehrinin cizdigi buklumlerden alinarak, cografya literaturune gecmistir.
*“Atlas” ismi dunyayi omuzlari ustunde tasidigi dusunulen mitolojik Yunan tanrisina binaen 1595’te Mercator’un yayinladigi dunya haritalari takimina verdigi isimdir.
*“Himalaya” ismi Sanskritcede “onun evi” ( him=onun, alaya=evi ) anlamina gelmektedir.
*“Nederland” Flamancada alcak ulke anlamina gelmektedir. Cunku Hollanda topraklarinin % 60’i denizin doldurulmasiyla kazanildigindan, ulkenin hicbir noktasinin yukseltisi 300 metreden fazla degildir. Hatta % 27’si deniz seviyesinin altindadir.
*Volkan ismi Italya’daki Sicilya Adasinin kuzeyinde yer alan Eloiata takimadalarinda bulunan “Vulcano” yanardagindan ( roma ates tanrisi Vulcanusa binaen ) gelmektedir.
*Havanin insan uzerine yaptigi itme kuvveti ( basinc ) hissedilemez, cunku insan vucudu da havayi ayni kuvvetle disari dogru itmektedir.
*Ham petrol aritma icin 400 �C’ye kadar isitilinca buhar haline donusur. Isitilan ham petrol buhar ayristirma kolonundan yukari dogru ciktikca sogur ve farkli sicakliklarda ayrisarak 340 �C’de mazot, 260 �C’de gazyagi, 180 �C’de benzin, 110 �C’de gaz elde edilir.
*Kalorifer petegi gibi isiticilarin pencerelerin altina konulmasinin nedeni, disaridan gelen soguk havayi isitmasidir.
*Dunyanin Gunesten aldigi enerji miktari, 100 milyonun uzerinde elektrik santralinin urettigi enerji miktarina esittir.
*Dogu Yarimkuredeki tropikal siklonlara “tayfun” denir. Cince taifung kelimesinden gelen bu sozcuk “buyuk ruzg�r” anlamina gelmektedir.
*“Everest Dagi” ismini, 1852’de ekibiyle buranin Dunyanin en yuksek dagi oldugunu kesfeden Ingiliz dagci Sir George Everest’ten almistir.
*Karayolu tasimaciliginda Turkiye 23.300 aracla birinci, Almanya 21.200 aracla ikinci, Ingiltere 12.400 aracla ucuncu, Fransa 10.900 aracla dorduncu sirayi alir.
*Irlanda iliman iklimin etkisinde oldugundan yil boyunca yagis alir. Bu nedenle surekli yesil cayirlarla kapli olup “zumrut ada” olarak nitelendirilir.
*Somurgecilik doneminde Portekiz’in baskenti Guney Amerika kitasindaki “Rio de Janerio”’idi.
*Dunya atmosferine bir gunde giren akanyildiz ( goktasi ) sayisi 75.000.000 civarindadir.
*Amazon Nehrinin ismi kadin savasci anlamindaki amazondan gelmektedir. 1541’de nehir boyunca yolculuk yapan Orellana adindaki bir Ispanyol gezgin, yolculugu boyunca pek cok kadin savasciyla carpistigindan nehre Yunan mitolojisinde kadin savasci anlamina gelen “Amazon” ismini vermistir.
*Orta Asya’daki Taklamakan Colunun ismi Cincede “giden gelmez” anlamindadir.
*ABD, Kanada sinirindaki Niagara Caglayani 29 Mart 1848’de buzlar Ontario irmaginin akisini engellediginden 30 saat sureyle akmamistir.
*Kanyon sozcugu Ispanyolca “boru” ya da “tup” anlamindaki cana sozcugunden gelir. Kanyon bir irmagin kayalari oyarak actigi derin, dik duvarli vadi anlamindadir. 1776’da Francisco Garces adli bir Ispanyol papaz kirmizi camurundan oturu bu nehre Ispanyolcada “kirmizi” anlamina gelen “Colorado” ismini vermistir. 1600 kilometre uzunlugundaki Colorado Kanyonuna “buyuk kanyon” ismi ise tek kollu cografyaci John Wesley Powell tarafindan konulmustur. Powell ve ekibi buyuk kanyonu 98 gunde asmis ve olumden zor kurtulmustur.
*“Karst” kelimesi, Hirvatistan’in kuzeybatisinda bulunan ve krs, kras=tas anlamina gelen yayladan alinmadir. Slavca bir kelime olup, bu tur arastirmalar once bu bolgede yapildigindan tum dunyada bu tur araziler icin “kars, karstik” sozcukleri kullanilmistir.
*Hortumlar o kadar gucludur ki kurbaga, balik ve kuslari yutup sonra bunlarin yagmur gibi dusmesine yol acabilir. 1978’de Ingiltere’de kaz, 1994 yilinda Avustralya’da olusan siddetli bir firtina sonucu yuzlerce tatli su baligi yagmistir.
*Cok yagis alan tropikal bolgelerde sel baskinlarindan korunmak icin evler yuksek direkler uzerine kurulur.
*Sahra colundeki “siroko” ruzg�ri buradaki kumlari kaldirarak uzak mesafelere tasinmasina neden olur. Bu durum uzak mesafelerde, ornegin Ingiltere ve Isvicre gibi ulkelerde kizil renkli kar ve yagmur yagislarina neden olmustur.
*Tropikler arasi disindaki bolgelerde yagislar genelde kar olarak baslar, alcaldikca isindigindan yagmura donusur.
*Kutuplarda yasayan hayvanlarin ( kutup ayisi, penguen, kutup tilkisi ) kalin ve yalitici yag ve tuy katmanlari sicagi iceride, dondurucu sogugu disarida tutmaya yarar. Bu nedenle dis ortama gore vucut sicakliklarinin degismemesi onlari asiri soguktan korur.
*Yeryuzundeki buzun % 99’u Antarktika Kitasi ve Gronland adasinda bulunur.
*909 m� /sn’lik yillik ortalama akimiyla Firat, Turkiye’nin en bol akimli nehri iken, Dicle 629 m� /sn’lik ortalama akimla ikinci siradadir.
*Cebelitarik adi; M.S 711’de bolgeden gecen Arap komutan Tarik Bin Ziyad’in ismine binaen yoredeki bir daga Cebel el Tarik “Tarik dagi” denilmistir. Bu isim sonralari Cebelitarik sekline donuserek ulkenin ismi haline gelmistir.
*Firat 127.000 km�’lik su toplama havzasiyla Turkiye’nin en genis havzali nehridir.
*Danimarka’nin baskenti “Kopenhag” sehrinin adi bu dilde tuccar limani anlamina gelen “kopenhavn” sozcugunden gelir.
*Faroe adalari; Danimarkacada “uzak adalar” anlamina gelmektedir.
*Ekvatoral bolgedeki “yagmur ormanlari” dunya yuzolcumunun % 10’nunu kaplamasina karsin, tum dunyadaki hayvan ve bitki turlerinin % 50-70’ini bunyesinde bulundurmaktadir.
*Trias devrinde Pangea adi verilen tek ve cok buyuk bir kita vardi. Kretase devrinde ise Pangea’nin bolunmesiyle yeni kitalar olusmustur.
*Kutup yasamina en iyi uyum saglayan hayvanlarin basinda Guney kutbunda yasayan imparator pengueni gelmektedir. Bu hayvanlar – 60 �C’de yumurtlamaktadir.
*Amerika’daki tornado ruzg�rlarinin hizi saatte 1000 kilometreyi bulmaktadir. ABD’de 1970 yilinda meydana gelen bir tornado 400.000 can almistir.
*Himalaya Daglarinin 4000 metre yuksekligindeki kesimlerinde sicaklik – 40 �C’ye kadar dustugunden sular 8 ay boyunca donar.
*Dunyanin en buyuk ekonomileri; ABD, Japonya, Almanya, Fransa, Ingiltere, Italya ve Kanada’dir.
*Norvec’in baskenti Stockholm cok sayida kanal ve kopruye sahip oldugu icin “kuzeyin Venedik’i” olarak nitelendirilir.
*“Ukrayna” Slavca sinir ulkesi anlamina gelmektedir.
*Arjantin’deki ucsuz bucaksiz otlaklarda ( pampalarda ) atlariyla suru cobanligi yapanlara “gaso”, Kuzey Amerika’da ayni sekilde suru cobanligi yapanlara ise “kovboy” denir.
*Kitalar mantodan hafif olduklari icin mantonun icine gomulmezler, aksine onun uzerinde bir gemi gibi yuzerler.
*5000 metre yukseklikte basinc azalmasi nedeniyle su 70 �C’de kaynar.
*Insanoglunun yerkabugunun iclerine dogru inebildigi en derin nokta 12.000 metredir. Rusya Federasyonundaki Kola Yarimadasinda jeolojik amacla yapilan kazilarda 12.000 metreye inilmistir. Gunde 11 metre yol alinabilen kazida 200 �C’lik sicakliga ulasilmistir.
*Mercanadalar, mercan denen cok kucuk deniz canlilarinin iskeletlerinin okyanus tabaninda ust ustte yigilmasiyla olusmustur. ( Maldiv Adalari )
*Galapagos Adalari ismini Ispanyolca kaplumbaga anlamina gelen “dev galapagos kaplumbagasindan” almistir.
*Hindu dininde Ganj Irmagi kutsal sayilir. Bu nedenle bu kutsal irmakta yikanilir.
*“Tsunami” Japoncada deprem dalgasi demektir. Bu dev dalgalarin hizi saatte 900 kilometreye ulasabilir. Derin denizde yuksekligi 1 metreden az olan bu dalgalar, karaya ulastiklarinda hizlari azalir, ancak yukseklikleri artarak 30–50 metreye kadar ulasabilir. Tsunamilerin % 90’i Buyuk Okyanusta ortaya cikar.
*Afrika’daki Victoria caglayanina Ingiliz k�sif David Livingstone kralice Victoria’nin adini vermistir. Bu caglayan sis tabakasi yaratarak buyuk bir gurultuyle asagiya dokuldugunden yerlilerce “gumburdeyen duman” diye bilinir.
*Bir yukseltinin dag olarak nitelendirilebilmesi icin cevresinden en az 600 metre yuksek olmasi gerekir.
*Dogal bitki ortusunun ciliz oldugu bolgelerde, nufusta seyrektir. Cunku bitki ortusunun ciliz oldugu yerlerde hayvan turleri de azalir ve insanlarin beslenmesi zorlasir.
*Asor adalari Atlas Okyanusunda yer alan volkanik ve daglik adalardir. Portekizliler 1432’de bu adalara ayak bastiklarinda yirtici kuslarin bollugundan dolayi Portekizcede akbaba anlamina gelen “acores” ismini vermislerdir.
*Eskimolar kendilerine inuit yani “insan” derler. En cetin cevre kosullarina uyum saglayan Eskimolar ren geyigi, ( tareninuit ) balina, ( nuuninuit ) fok baligi ve kutup ayisi avlayarak gecinirler. Igloo adi verilen buzdan evlerde yasayan ve azla yetinen bir halk olan Eskimolar ne yetkili makam tanirlar, ne de surekli bir yere yerlesirler. Kulturlerinde kar ve sogugun etkisi buyuktur.
*Italya sinirlari icinde yer alan 62 km�’lik San Marino, turizm ve posta pulu saticiligiyla gecinen kucuk bir ulkedir. San Marino’da caddelerde otomobil ve motorlu tasitla dolasmak yasaktir.
*Halley kuyruklu yildizini Ingiliz bilim adami Edmund Halley bulmustur.
*1976’da Richter olcegiyle Cin’in Hebei bolgesinde meydana gelen 7,7 buyuklugundeki deprem 800.000 insanin olumune neden olmustur.
*Irlanda’nin kuzeyinde 4000’i asan sogumus bazalt sutunundan olusan arazi devler kaldirimi olarak nitelendirilir. Yorede “zafer yolu”kalintisi olarak bilinen bu taslar aslinda yanardag lavlarinin paralel kenarli buyuk prizmalar seklinde hizla sogumasiyla olusmustur.
*Fransiz Rivierasi “Cote d’Azur’a” denizinin mavi sularindan dolayi “mavi kiyi” anlamina gelen bu isim verilmistir.
*ABD’nin Kaliforniya eyaletindeki Yosemite Parkta bulunan dev agaclara; uzun omurleri ve koca govdelerinden dolayi Kizilderili Cherokees kabilesinin buyuk sefi, dev yapili “See-Quayah’in” adina binaen “Sekoya” adi verilmistir.
*Richter olcegine gore 8,6 buyuklugunde ki bir deprem, 100 hidrojen bombasinin gucune esittir.
*Okaliptus agaclarinin boylari 150 metreyi asar. Bu agacin yassi yapraklari eksenleri kuzey-guney dogrultusunu aldigindan gunesin kavurucu sicagindan korunur. Bu nedenle bu agaclara Yunancada “koruyucu” anlamina gelen okaliptus adi verilmistir.
*Turkiye’deki en iyi cevizler; Bursa, Kastamonu, Bolu, Tokat, Izmit-Karamursel, Ankara-Kizilcahamam ve Yalova’da yetisir.
*Alaska’da 3 milyona yakin gol vardir ve tamamina yakini buzul asindirmasiyla olusmustur.
*Simdilerde bir Jeep markasi olan “Cherokee”ismi Kizilderililerden alinmistir. Amerika isgali sirasinda bir Kizilderili kabilesi olan “Cherokeeler” batiya gitmeyi reddeder ve Carolina’da bulunan Dumanli Daglara saklanir. Bu nedenle bir dag araci olan jeepe “cherokee” ismi verilir.
*Gokkusaginin sonu yoktur. Gokkusagi aslinda tam bir cember bicimindedir. Ancak insanlar sinirli bir uzakligi, yani ufka kadar olan uzakligi gorebildigi icin ancak bu cemberin sinirli bir bolumunu gorebilir.
*Tsunami karaya ulastiginda, genellikle ilk once korfezdeki butun sular bosalir.
*Komur petrol, dogal gaz gibi enerji kaynaklarina organik kokenli olmalari nedeniyle “ fosil yakit” denir.
*Avustralya’daki buyuk set kayaliklari ve cevresinde deniz yasami cok cesitlilik gosterir. Bu kayaliklarda 400 mercan, 215 kus ve 1500’den fazla balik cesidi yasar.
*Uc kucuk gemi ve cogu kurek mahk�mu olan bir avuc tayfa ile ciktigi uzun ve tehlikeli yolculuk sonrasi Antik Adalarina ulasan Kristof Kolomb, Hindistan’in bati kiyilarina ulastigini sanmis ve buraya uzun sure “Bati Hint Adalari” denilmistir. Floransali Amerigo Vespuci 1497’de yaptigi ilk yolculugunda buyuk bir kita bulmustur. Vespuci bu kitadan “yenidunya” ( Mundus Novus ) diye bahsetmistir. Alman cografyaci Martin Waldseemuller 1507 yilinda yaptigi atlasta, bu yeni kitaya Amerigo Vespucinin anisina “Amerika” adini vermistir.
*Kahve, dunya ticaretinde petrolden sonra ikinci sirayi alir.
*ABD’nin Florida eyaletinde bulunan 13.000 km�’lik Everglades batakligi milli park ilan edilmistir.
*Asya kitasi ismini Anadolu topraklarindan almistir. Eski caglarda Turkiye’nin Ege Bolgesi “Assuva” sonra “Asu” olarak taniniyordu. Gunesin dogdugu ulke anlamina gelen bu isim sonradan degiserek “Asya”ya donusmustur.
*Afrika’nin ozellikle ic kisimlari 20 yuzyila kadar yeterince taninmadigindan kitaya “karanlik kita” denilmistir.
*Dunya ekvatorda saniyede 467 metre hizla donerken, gunes cevresinde ise saniyede 30 kilometre hizla doner.
*Asya, 62.000 kilometre ile dunyanin en uzun kiyilara sahip kitasi iken, Kuzey Amerika kitasi 60.000 kilometre ile ikincidir.
*Sabun yapiminda zeytin, hurma, yer fistigi, aycicegi, soya yagi, pamuk cekirdegi ile sigir ve koyun ic yaglari kullanilir.
*Antarktika en soguk, en ruzg�rli ve yuksek kitadir. Bu kitada yaz devresi kabul edilen ocak ayinda ortalama sicaklik -30�C’dir. Bu kitada -89,2 �C ile dunyadaki en dusuk sicaklik olculmustur. Kita tamamen buzlarla kaplidir, buzullarin kalinligi yer yer 5 kilometreyi bulur. Dunyadaki buzun buyuk kismi, tatli su kaynaklarinin buyuk kismi bu kitadadir.
*Domatesin anavatani Guney Amerika olup, ismi Aztek yerlilerinin dilindeki “tomatl” sozcugunden gelir.
*Kanada’da yaygin olarak yetisen akca agactan seker elde edilir.
*Bir icecek olan “cola” ismi tropikal bolgelerde yetisen kola bitkisinden gelmektedir. Bu bitki kolali iceceklere tat vermek icin kullanilmistir.
*Rusya Federasyonundaki butun irmaklarin Baykal golunu doldurmasi icin bir yil akmasi gerekir. Dunya tatli su varliginin % 20’ye yakini buradadir.
*Yerlesilebilen kitalar icinde col olmayan tek kita Avrupa’dir.
*Cemre kor ates anlamindadir. Ilkbaharin gelmesiyle gunesin once topragi, sonra suyu, sonra havayi isittigi dusunulur.
*Kolombiya adini Kristof Kolomb’dan almistir.
*Dunyada en cok yetistirilen meyve elmadir.
*Mezopotamya ismi eski Yunancada “mesos = ara, orta” ve” potamos = nehir” sozcuklerinden turemis olup iki nehir arasi anlamindadir. Gunumuzde Firat ve Dicle nehirleri arasinda kalan verimli topraklara Mezopotamya denilmektedir.
*Dunyanin deniz seviyesinden en alcakta yer alan golu – 395 metre ile Lut Goludur.
*Maldivler Cumhuriyeti’nin en yuksek noktasinin denizden yuksekligi 2,4 metredir.
*Vatikan 1.000 kisi ile dunyanin en az nufuslu ulkesidir.
*Sili'de ki Atacama colune 100 yil boyunca hic yagmur yagmamistir.
*And Daglarindan dogup Brezilya' da denize ulasan Amazon Nehri agiz kesimindeki 150.000 m�/sn’ lik su miktari ile dunyanin en bol akimli nehridir.
*Dunyanin en buyuk adasi 2.186.000 km�’ lik yuzolcumu ile Gronland'dir.
*142.880 km�’ lik ekvatoral capi ile Jupiter en buyuk gezegendir.
*ABD-Kanada sinirinda yer alan Superior 82.098 km�’ lik yuzolcumuyle dunyanin en buyuk goludur.
*Dunyanin en buyuk kitasi 44.387.000 km�' lik yuzolcumu ile Asya’dir.
*Dunyanin en siddetli volkanik patlamasi, 27 Agustos 1883 tarihinde Endonezya’nin Krakatoa adasinda meydana gelmistir. En guclu hidrojen bombasi patlamasindan 26 kez daha guclu olan bu patlamada 38.380 kisi yasamini yitirmis, firlayan kayalar 55 kilometre yuksege cikmis, patlama sesi 5.000 kilometre uzaktan duyulmustur.
*Rusya Federasyonu 17.400.000 km�' lik yuzolcumu ile dunyanin en buyuk ulkesidir.
*Dunyanin en buyuk yarimadasi 3.250.000 km�’ lik yuzolcumu ile Arabistan’dir.
*Pasifik Okyanusundaki Mariana ( Challenger ) cukurunun derinligi 11.033 metredir. Yarim kiloluk bir demir top bu cukurun uzerinde suya birakildiginda dibe yaklasik 63 dakikada varabilir.
*Kazakistan’daki Baykal Golu 1.940 metre ile dunyanin en derin goludur.
*Dunyadaki en dusuk sicaklik, 21 Temmuz 1983 gunu Antarktika Vostok' da -89,2�C olarak olculmustur.
*33 milyonluk nufusu ile Japonya'nin baskenti Tokyo dunyanin en kalabalik nufuslu kentidir.
*Cin 1.234.000.000 ile dunyanin en kalabalik nufuslu ulkesidir.
*10.8 kilometrelik genisligiyle L�os’taki Khone dunyanin en genis caglayanidir.
*7.045.000 km�’ lik alani ve 15.000 kolu ile Amazon Dunyanin en genis havzali nehridir.
*Dunyanin en buyuk volkanik krateri 117 kilometrelik cevre uzunlugu ile Japonya' da ki Aso yanardagindadir.
*41� guney enleminde yer alan Yeni Zelanda'nin baskenti Wellington dunyada en guneyde yer alan baskenttir.
*Gunes cevresinde saatte 172.248 kilometrelik hizla donen Merkur en hizli gezegendir.
*64� kuzey enleminde yer alan Izlanda'nin baskenti Reyjkavik Dunyada en kuzeyde yer alan baskenttir.
*Rusya Federasyonun 73� kuzey enlemindeki Dikson limani dunyanin en kuzeydeki sehridir.
*3.000 km�’ lik Ekvatoral capi ile Pluton en kucuk gezegendir.
*Dunyanin en kucuk kitasi 7.686.000 km�' lik yuzolcumu ile Avustralya'dir.
*Vatikan 0,44 km�’ lik yuzolcumu ile dunyanin en kucuk ulkesidir.
*462�C’ lik yuzey isisi ile Venus en sicak gezegendir.
*—220 �C’ lik yuzey isisi ile Pluton en soguk gezegendir.
*Israil-Urdun arasinda yer alan Lut Golu dunyanin en tuzlu goludur.
*Rusya Federasyonu ile Japonya arasinda yer alanTatar Bogazi 800 kilometrelik uzunluguyla dunyanin en uzun bogazidir.
*ABD’nin Kentucky bolgesindeki Flint Mamoth magarasinin uzunlugu 345 kilometredir.
*Burundi’ de dogup Misir’ da Akdeniz’ e ulasan Nil 6.695 kilometre ile Dunyanin en uzun nehridir.
*Venus 41.360.000 kilometre ile dunyaya en yakin gezegendir.
*Bolivya’nin La Paz sehri 3.631 metre ile dunyanin en yuksekte yer alan baskentidir.
*979 metre ile Venezuella’daki Angel, Dunyanin en yuksek caglayanidir.
*Tibet-Nepal sinirinda ki Himalaya siradaglari uzerinde yer alan Everest Tepesi 8.848 metrelik zirvesiyle dunyanin en yuksek dagidir.
*1971 yilinda Japonya' nin Ishigaki adasi kiyilarinda olculen 85 metre yuksekligindeki deprem dalgasi dunyadaki en yuksek dalgadir.
*Dunyadaki en yuksek sicaklik 13 Eylul 1922' de Libya El Aziziye' de 58�C olarak olculmustur.
*Hindistan’ da Tibet sinirina yakin Basisi kenti 5.988 metrelik yukseltisiyle dunyanin en yuksekteki sehridir.
*Hindistan’da Himalaya Daglarinin eteklerinde yer alan Cerapunci yoresi 1860–1861 yillari arasindaki bir yillik surede 26.460 mm yagis almistir.
*4.360 saatlik yillik guneslenme suresi ile Dogu Sahra dunyanin en cok guneslenen yeridir.
*Havaideki Kauai Yoresi, yilda 350 gun boyunca dusen yagisla dunyanin en yagisli yeridir.
*Endonezya’nin Java adasindaki Bogor, 322 gunluk sure ile dunyanin en cok gok gurultusu olan yoresidir.
*Etiyopya’daki Dallal 34,4 �C’lik yillik sicaklik ortalamasi ile dunyanin en sicak yeridir.
*78� guney enlemi Antarktika’daki Polus Nedostupnosti – 57,8� C’ lik yillik sicaklik ortalamasi ile dunyanin en soguk yeridir.
*Lesotho' nun en alcak noktasi deniz seviyesinden 1.380 metre yuksekliktedir.
*And Daglarinin Peru - Bolivya sinirlari arasindaki bolgede 3.811 metrede bulunan Titikaka dunyanin en yuksekteki goludur.
*Kutup bolgelerindeki kar ve buzlar sahip olduklari beyaz ortu nedeniyle gunesten yeryuzune ulasan isinlarin % 90’nini geriye yansitarak, bu bolgelerde sicakliklarin dusuk olmasinda etkili olurlar.
*Deterjan kelimesi Latincede temizleme anlamindaki “detergere” den gelir.
*Deniz duzeyinden yaklasik 8 kilometre yuksekte olan Everest Daginin zirvesindeki hava basinci, deniz seviyesindekinin yaklasik % 30’ u kadardir.
*30 kilometre yukseltideki stratosfer katmaninda esen ruzg�rlarin hizi saatte 300 kilometreyi bulur.
*Atmosferin sicakligi 180 km yuksekte 395 �C’ye, 320 kilometre yukseklikte ise 700 �C’ye ulasir.
*Irmaklar her yil yaklasik 2 milyar madensel tuzu denizlere tasimaktadir.
*Guney Fransa’da “vent tu midi” denen sicak ve nemli ruzg�r bas agrilari, sara, astim nobetleri ve kucuk ateslenmelere neden olmaktadir.
*Luletasi, bosluklu ve hafif oldugundan, suda yuzer. Bu nedenle halk arasinda “denizkopugu” diye bilinir.
*Seluloz, bitkilerde hucre yapisinin cogunlugunu olusturan ve k�git yapimi, yapay yaprak uretimi ile bazi patlayici maddelerin uretiminde de kullanilan k�git hamurudur.
*Izlanda’da nufusun % 67’si evlerinde jeotermal enerji kullanmaktadir.
*Portland cimentosunun % 78’i kirectasi, % 20’si kil tasi, % 2’si ise diger katki maddelerinden olusur.
*Kristof Kolombun Amerika kitasinda karaya ilk ayak bastigi yer “Watling Adasi” dir.
*Norvec yillik enerji uretiminin %96’sini, Zaire %95’ini, Sri Lanka ( Seylan ) %90’nini, Brezilya %85’ini, Isvicre %75’ini, Kanada ise %65’ini hidroelektrikten saglamaktadir.
*Ortacagda Afrika kiyilarini dolasan Normonlarin gorduklerini soyledikleri “yabanil insanlar” aslinda goril maymunlaridir.
*Bartelmi Diaz ve ekibi 1847 yilinda ulastigi Guney Afrika’nin uc noktasina firtina ve dalgalar nedeniyle “Firtinalar Burnu anlamina gelen Cabo Tarmentoso ” adini vermistir. Ancak sonralari Portekiz krali buraya “Firtinalar Burnu” denilirse, buradan Hindistan’a ulasmaya calisacak kaptan ve tayfalarin korkacagini ileri surerek buranin ismini “Umit Burnu anlamindaki Cabo Bao Esperanco” olarak degistirmistir.Guney Afrika’nin Kap sehri de ismini buradan almistir.
*1497’de Hindistan’a ulasmak icin yola cikan Vasco do Gama Guney Afrikada yilbasi gunu onunden gectigi yere “dogum gunu” anlamina gelen “Natal” ismini vermistir.
*Dunyada milli park olarak ilan edilen ilk yer ABD’de 1872’de olusturulan “Yellowstone Milli Parkidir”.
*Hawaii Adalari, Meksika Korfezi, Karayipler Denizi Kiyilari, ( Kuba, Antil Adalari, Florida ) ile Avustralya kiyilari dunyada sorf sporunun en yogun yapildigi yerlerdir.
*Genelde yaz sicaklik ortalamasi 10�C’den dusuk olan bolgeler ile yillik yagis tutari 400 mm’den az olan bolgelerde agacin yetismesi cok zordur.
*L�teks, ( kaucuk ) ciklet, ( sitma agacindan ) recine, ( cam, koknar, ladin ) sakiz, tanen, ( dericilikte kullanilir ) mantar, cesitli yaglar ile ilac maddeleri ormanlardan elde edilen urunlerdir.
*Hindistan’a gitmek uzere yola cikan Magellan ve ekibi Guney Amerikanin firtinali guney ucunu, bugunku adiyla “Magellan Bogazinin” firtinali ve tehlikeli sularini astiktan sonra, oteki tarafta ki sakin okyanusu gorunce, buraya “sakin deniz” anlamina gelen “Pasifik Okyanusu” adini vermistir.
*Norvec’teki Narvik ve Bergen, Rusya Federasyonundaki Arhangelsk ve Vladivostok ile Ingiltere’deki Hull ve Grimsby liman sehirlerinin gelismesinde balikcilik onemli rol oynamistir.
*Bir ton seker elde etmek icin 40–50 ton, bir ton k�git uretebilmek icin 170 ton, bir ton celik elde etmek icin ( sogutma suyu olarak ) 300 bin ton, bir ton deriyi islemek icin 10 ton kullanma suyuna ihtiyac vardir.
*Dunyada sunger avciliginin en fazla oldugu bolgeler; Bahama Adalari, Florida Kiyilari, Avustralya’nin dogu kiyilari, Akdeniz de Sicilya, Korsika ve Sardunya adalari ile Ege adalari ve Bodrum kiyilaridir.
*Balinalarin kafa kemiklerinden cikarilan ispermecet yagi, kozmetik ve ilac endustrisinde ( guzel kokan banyo sabunlari, dudak rujlari, krem ve merhemler gibi ) kullanilir.
*Okaliptus agaclari cok su tukettigi icin, bataklik bolgeleri kurutmada bu agaclardan yararlanilir. Yapraklarindan ise “okaliptol” adli mikrop oldurucu ilac elde edilir.
*Patates, misir, domates ve tutun gibi tarim urunleri Kizilderililerin insanliga armaganidir.
*Kum colleri, dunya karalarinin % 14’unu kaplar.
*Eskimolar soguktan korunmak icin, vucutlarina hayvan yagi surer ve kalin kurkler giyerler.
*Ispanyadaki Costa Brava; Vahsi kiyi, Costa Dorado ise Altin kiyi anlamina gelmektedir.
*Mandalina, portakal ve limon kabuklarindan kolonya ve esans uretiminde yararlanilir.
*“Metre” yer boylaminin dortte birinin on milyonda biridir. XVI. Louis doneminde kararlastirilan bu yeni uzunluk birimini dogru tanimlayabilme isi bir hayli zahmetle yapilmistir. Cunku bunun icin boylamin bir kisminin olculmesi gerekmistir. Gokbilimci J.B.Delambreda ile P.Mechain ikilisi, biri Fransadan digeri Ispanyadan hareket ederek, birkac bin astronomik ve jeodezik gozlemde bulunmus ve 7 yilin sonunda bulusmuslardir. Boylece ornek metre “etalon” bulunmustur.
*Anadolu kelimesinin Yunanca “gunesin dogusu, dogu memleketi” anlamindaki Anatolos’dan geldigi sanilmaktadir.
*Civa sivi olarak bulunan tek metaldir.
*Dunyanin en buyuk teleskopu Kuzey Kafkasya’daki Zelenchkayada kurulmus olup 600 santimlik aynaya sahiptir.
*Genelde yillik yagis miktari 200 milimetreden az olan yerler col olarak nitelendirilir.
*Yenilebilir yaglarin onemli bir kismi; zeytin, aycicegi, soya, misir, yerfistigi, pamuk, kolza, hindistancevizi ve findiktan elde edilir.
*Kahve bitkisi, yillik ortalama sicakligin 21�C oldugu iliman iklimlerde yetistirilebilir ve en iyi urun deniz duzeyinden 600–2000 metre yukseklikteki ekim alanlarindan alinir.
*Tokyo ismi Japoncada “dogu baskenti” ( to=dogu, kyo=baskent ) anlamina gelmektedir.
*Buyuk Sahra Colu 8.600.000 km�’ lik yuzolcumuyle ABD kadar yer kaplar. Sahra sozcugu Arapcadaki “sahara” sozcugunden gelme olup col anlamindadir.
*Petrol kelimesi Latince “petra: kaya” ve “oleum: yag” sozcuklerinden turemistir.
*Cam yapiminda saf silisyum kumu kullanilir. Camda kullanilan demir ve bakir cama yesil renk verirken, bakir oksit ve kobalt mavi, selenyum ve bakir oksit ise kirmizi renk verir. Turkiye’de cam yapiminda kullanilan silisyum kumu Kapi dag Yarimadasi, Istanbul’un Karadeniz kiyilari, Yalova kiyilari ile Sinop Yarimadasindan saglanir.
*Amerikan bagimsizlik savasindan sonra, 1790’da yeni baskentin Potomac Irmagi kiyisinda kurulmasi benimsenmis ve yer secimi ABD’nin ilk baskani George Washington’a birakilmistir. Kentin kurulusunu denetleyen komisyon kente “Amerikan bagimsizlik savasinda oynadigi rolle ulkenin kurucusu olarak kabul edilen George Washington’un anisina” Washington ismini vermistir. Boylece 1800 yilinda federal yonetim Philadelphia’dan Washington’a tasinmistir. Cografi acidan kopuk ve uzak olusu nedeniyle onceleri “yaban kent” olarak anilan Washington 1812’den sonra Amerika halkinca baskent olarak benimsenmistir.
*Yeni Zelanda ve Avustralya dunyanin en buyuk yun ureticileri olup, dunyadaki toplam yun uretiminin % 40’ini karsilarlar.
*Litosferdeki litho sozcugu Yunancada “tas”, hidrosferdeki hidro sozcugu ise Yunancada “su” anlamina gelmektedir.
*Merinos koyunu dunyanin en kaliteli yunune sahip olup anavatani Ispanya’dir.
*Kongo Nehri ve kollarini kapsadigi icin Kongo ismi ile anilan ulkeye 1971 yilinda “irmak” anlamina gelen “nzadi” sozcugunden gelme “Zaire” ismi verilmistir.
*Atlas Okyanusundaki Kucuk Antil adalarina dogu-kuzeydogu yonunden bati-guneybati yonune dogru surekli esen alize ruzg�rlari nedeniyle “ruzg�r alti adalari” denir.
*Pasifik Okyanusunda bulunanYeni Gine’ye, 1945’te buraya ayak basan Ispanyol Inigo Ortiz de Retes, buradaki yerli halki Afrika zencilerine benzettiginden bu adaya Afrika kitasindaki Gine’ye binaen, “Yeni Gine” ismini vermistir.
*Dunya yuzeyinin %12’si buzullarla kaplidir.
*“Tayland” sozcugu Tayland dilinde ozgur insanlar ulkesi anlamina gelmektedir.
*Kristof Kolomb 1502 yilinda Amerika kitasina yaptigi son yolculugunda Honduras’a “deniz derinlikleri” anlamina gelen ismi vermistir.
*Elverisli jeopolitik konumu nedeniyle Simon Bolivar Panamayi “evrenin kalbi” olarak nitelemistir.
*Ustunde bulunan kar ve buz ortusunden dolayi, Antarktika “beyaz col” olarak bilinir.
*400 kilometrelik uzunlugu ile Antarktika’daki Lambert Buzulu dunyadaki en uzun buzuldur.
*Tasmanya ve Tasman Denizinin ismi yoreyi kesfeden Hollandali denizci “Abel Tasman”dan gelmektedir
*Kuzey kutup dairesi uzerinde kalan bolgeye “arktika” denir.
*Avustralya, Yeni Zelanda ve Pasifik Okyanusundaki cok sayida adadan olusan kitaya “Okyanusya” denir.
*Avrupalilarin Brezilya topraklari ile tanismasi tesadufen olmustur. Portekizli denizci Alvares Cabral, yelkenli gemileriyle Umit Burnunu dolasip Hindistan’a gitmeyi amaclarken ruzg�rsiz Gine Korfezine girmemek icin, gerektiginden fazla batiya acilinca, Brezilya kiyilarina ulasmistir. Portekiz hemen bu topraklar uzerinde hak iddia ederek buraya “Terra da Santa Cruz=kutsal hac topraklari” ismini vermistir. Brezilya ismi ise daha sonralari, bu bolgede cok rastlanan ve kirmizi boya yapiminda kullanilan “pau-brasil” agacindan dolayi verilmistir.
*Ispanyolcada ova-duzluk anlamina gelen “pampalar” Arjantinde 760.000 km�’lik bir alan kaplar ki bu Turkiye’nin yuzolcumune yakindir. Genis, serin, sulak ve agacsiz olan pampalar hayvancilik icin uygun ortam olustururlar.
*Aborjinlerin golgeli yer anlamina gelen uluru ismini verdikleri Ayers Kayasi Avustralya’nin simgelerinden biridir. 384 metrelik yuksekligi ve 3,6 kilometrelik uzunlugu ile dunyanin tek blok halindeki en buyuk kayasidir. Ayers Kayasi Aborjinlerce kutsal kabul edildiginden tirmanmak gunah sayilmaktadir.
*Venezuella adi Ispanyolca kucuk Venedik anlamina gelir. Petrol uretiminde calismak uzere aldigi yogun goc nedeniyle “gocmenler ulkesi” olarak bilinir.
*Surinam adini 14. yuzyila kadar bu topraklarda yasayan “surinenlerden” almistir. Hollanda 1667 yilinda somurgesi durumundaki New Amsterdam’i ( bugunku New York sehrini ) Ingiltere’ye vererek karsiliginda Surinam’i almistir.
*Anayurdu Amerikanin tropikal kesimleri olan kapok agacinin liflerinden; yatak, yorgan, uyku tulumu, yastik ve can simidi yapilir.
*1549 yilindan 1763 yilina kadar Brezilya’nin baskenti eski ismi Bahia olan Atlas Okyanusu kiyisindaki Salvador’du
*Macellan dunya cevresindeki turunda Amerika kitasinin guneyinden gecerek Hindistan’a varmaya calisirken gectikleri bogaza ates ulkesi anlamina gelen “tierra del fuego” ismini vermistir. Cunku bu soguk bolgenin insanlari bazen isinmak, bazen de baliklari cekmek icin kiyi boyunca ates yakiyordu.
*Kizil Erik M.S 985’te ( Kristof Kolomb’dan 500 yil once ) buzlarla kapli bir karanin en guney noktasina ulasmis ve buraya gocmenleri kolaylikla cekebilmek icin Norvec dilinde yesil anlamina gelen “Greenland” adini koymustur. Bu isim daha sonralari Gronland’a donusmustur.
*Palmiye yapraklarindaki liflerden sicim, kurutulmus yapraklarindan hasir yaygi, paravana yapilir. Yapraklarinin arasindaki kalin damardan sepet orulur. Tomurcuklari cok lezzetli sebze yerine gecer. Ozsuyundan palmiye sarabi, meyvesinden palmiye yagi, cekirdeginden ise sabun elde edilir.
*Dunyada en fazla kara komsusuna sahip ulkeler sunlardir; Cin ve Rusya Federasyonu 14, Brezilya 10, Kongo, Sudan ve Almanya 9, Turkiye, Avusturya, Fransa, Zambiya ve Tanzanya ise 8 ulke ile kara siniri komsusudur.
*Bolivya, ismini aslinda bir Ispanyol olan ve Ekvador, Bolivya, Kolombiya, Panama, Peru ve Venezuella gibi ulkelerin bagimsizlik savasinda onderlik yapan Venezuellali Simon Bolivar’dan almistir.
*Ekvator cizgisi; Ekvador, Kolombiya, Brezilya, Gabon, Kongo, Uganda, Kenya, Somali, Maldivler, Endonezya ve Kiribati gibi ulkelerin topraklarindan gecer.
*Baslangic meridyeni; Ingiltere, Fransa, Ispanya, Cezayir, Mali, Burkino Faso, Gana ve Togo gibi ulkelerin topraklarindan gecer.
*“Cezayir” Arapcada ada demektir. Ismini Akdeniz’deki kucuk bir adadan almistir
*Fas, Cezayir ve Tunus’a Afrika kitasinin batisinda yer almalari nedeniyle “magrip=gunbatisi” ulkeleri denir.
*Kosta Rica, Ispanyolcada “zengin kiyi” anlamina gelmektedir.
*Guatemala, Aztek dilinde “agaclar ulkesi” anlamina gelmektedir.
*Brezilyanin dogu kesimindeki kurak ic bolgelerde seyrek, bodur, kurakliga dayanikli ve dikenli yapilariyla belirginlesen fundaliklara sahip bitki ortusune “caatinga=beyaz ormanlar” adi verilir.
*Gittikce dusen bir atmosfer basinci, ruzg�r ve cogu kez de yagmur geldigine isarettir. Artis gosteren bir atmosfer basinci ise guzel bir havanin gelecegine isarettir.
*Dunyada ilk petrol kuyusu 1859’da ABD’nin Pensilviana eyaletindeki Titusville’de acilmistir. Bu kuyuda bir gunde 25 varil petrol ( 1 varil=185 litre ) elde ediliyordu.
*Gozluk cami; kum, bor trioksit, potas, demir ve soda, pencere cami; kum, soda, kirec, magnezyum oksit, aluminyum oksit, sise cami; kum, soda, kirec, aluminyum oksit, kristal cam; kum, kursun oksit ve sodadan yapilir.
*Amonyak, kok komuru, katran, ilaclar, boyalar, patlayici maddeler, parfumler, antiseptikler ve plastikler taskomurunden elde edilir.
*Kanguru isminin Avustralya’ya ilk ayak basan beyazlarin bu ziplayan hayvani gorduklerinde yerlilere; nedir bu hayvan? diye sormalari ve yerlilerin “kangaroo = ne dedigini anlamiyorum!” cevabini vermelerinden geldigi sanilmaktadir.
*Belcika ( Be ), Nederland = Hollanda ( Ne ), ve Luksemburg ( Luks ) gibi ulkelerin ucu “ Beneluks ulkeleri” olarak nitelendirilir.
*Los; Almanca “lose = gevsek” anlamindadir. Cok kucuk mil tanelerinden meydana gelen soluk, sari renkli toprak collerde ( 23� - 55� ) yaygin olarak gorulur.
*“Mangrov” tropikal kusakta, guclu gelgitlere acik koy, delta ve lagun gibi tatli ve tuzlu sularin birbirine karistigi batakliklarda gorulen sik ormanlara verilen isimdir.
*Fayansi ilk yapanlar Babillilerdir. Ortacagda Araplar fayans yapma teknigini Avrupa’ya tasimislardir. Ozellikle Italya’da buyuk ilgi goren fayans ozellikle 1400’lu yillarda en buyuk uretim merkezi olan “Faenza”nin adiyla anilir olmustur.
*Blue jeani 1873’te batiyi kesfe cikan Oscar Lewis Strauss bulmustur. Bu pantolonlar baslangicta cadir bezi diye bilinen mavi ketenden hazirlaniyordu. Jean sozcugu ( cin ) ilk kez 1967’de kullanilmistir ve bu isim Cenova’dan gelmektedir. Cunku bu pamuklu kumas Cenova’da dokunmaktaydi.
*Hashas ismi, Hasan Sabah’tan gelmektedir. Hashasin = hashascilar mezhebinin kurucusu olan Hasan Sabah hashas sakizi, afyonun insan iradesini nasil zayiflattigini gormus ve mezhebine girenlere hashas vererek cesitli cinayetler islettirmistir.
*Karabiberin en cok uretildigi yerler; Hindistan, Malezya ve Endonezya’dir.
*1847’de Ingiliz Mercer, pamuk ipligini bir sudkostik eriyiginin icine batirarak yeni bir iplik elde etti ve bu yeni iplige “ merserize” adini verdi.
*1822 yilinda Fransiz mineraloji uzmani Pierre Berthier, Provanca bolgesinin “ baux” kentinde bir maden bularak buna “boksit” adini vermistir. 1854’te Fransiz kimyaci Saint- Claire Devill bu madeni klorurle indirgeyerek asil aluminyumu elde etti.
*Pamuk bitkisinin gelisip urun vermesi icin 200 gun, misir bitkisinin gelisip urun vermesi icin ise 150 gun sicakligin O�C’nin uzerinde olmasi gerekir.
*Bir bolgede gunluk en yuksek sicakligin 30�C’nin uzerine ciktigi gun “tropik gun”, gunluk en yuksek sicakligin 25�C’nin uzerine ciktigi gun “yaz gunu”, gunluk en dusuk sicakligin 0�C’nin ustune hic cikmadigi gun ise “ kis” gunu olarak kabul edilir.
*Cernezyom, Rus dilinde cern = kara renkli, ezyom = toprak sozcuklerinden gelmedir.Uzun boylu cayir bitki ortusu altinda olusan koyu renkli toprak organik madde bakimindan oldukca zengindir.
*1998 yilina kadar Everest zirvesine cikmaya calisan 918 kisiden 146’si olmustur.
*Atmosfer sozcugu Yunanca “atmos = nefes, sphere = kure” kelimelerinden gelmektedir.
*Atmosferdeki havanin 1 cm�’lik yuzeye yaptigi basinc 760 mm.lik civa sutunun agirligina esit olup, 1033 gr.dir. Dolayisiyla tum atmosferin agirligi 5,1 trilyon kilogramdir.
*Gunesten yeryuzune gelen enerjinin;
% 25’i bulutlar ve atmosferce geriye yansitilir.
% 25’i dagilmaya ( difuzyona ) ugrar.
% 15’i atmosfer tarafindan emilir.
% 8’i yerden geriye yansitilir.
% 27’si ise yeryuzunu isitir.
*Her yil 1 milyar ton Afrika topragi Atlas Okyanusunu gecerek Amerika kitasina ulasir. Bu toz ve toprak Amerika’ya, Karayip’lere ve Amazon Havzasina, Bahama Adalarina zengin tortular tasir. Zengin mineral ve besin tasiyan bu topraklar; bunyesinde bocek, mikro organizmalar ve mantar barindirdigindan tarim topraklarinin verimli hale gelmesinde etkilidir.
*Macaristan’in baskenti Budapeste iki bolumden olusur. Tuna Nehrinin iki yakasinda kurulan Budapeste’nin ilk cekirdegi olan Buda ortacagda Tuna Nehrinin bati kiyisina kurulmustur. Bu kesimde tarihi eserler ve konutlar bulunur. Daha sonralari Tuna Nehrinin dogu kiyisina kurulan Peste ise ticari, kulturel ve idari merkez ozelligindedir.
*Mississipi, Kizilderili dilinde “buyuk su, sularin atasi anlamina” gelmektedir.
*Liberya ismi “ozgur olanlarin ulkesi” anlamina gelmektedir.
*Baskent Addis Ababa Etiyopya dilinde “yeni cicek” anlamina gelmektedir.
*Deniz seviyesinden 2500 metre yukseklikte kurulan Addis Ababa, Afrika kitasinin en yuksekte kurulan kentidir.
*Sudan’in ismi Arapcada “siyahlar ulkesi” anlamindaki bilad el-sudan’dan gelmektedir.
*Kenya’nin baskenti Nairobi ismini Masailerin Enkare Nairobi dedikleri bir su kaynagindan alir ve yerli dilinde “soguk su” anlamina gelir.
*Casablanca ismi Ispanyolcada “beyaz ev” anlamina gelmektedir.
*Botswana ismini ulkede kalabalik bir topluluk olan Botswana kabilesinden almistir.
*Kalahari colu “kum dunyasi” ya da “susuz ulke” olarak bilinir. Colde ot topluluklari ve agacliklar bulunur.
*Kuveyt arapcada “korunmus kent, kale” anlamina gelmektedir.
*Japonya yani “Nippon” Japonca dilinde, gunesin dogdugu ulke anlamina gelmektedir.
*Kosta Rika Ispanyolcada zengin kiyi anlamina gelmektedir.
*Madagaskar’da 150.000 hayvan ve bitki turu yalnizca bu ulkeye ait endemik turdur.
*Moldova’nin ismi Romanya’da bulunan Moldova irmagindan gelmektedir.
*Ispanyollar Venezuella’ya su ustundeki evlerden dolayi bu ulkeye “kucuk Venedik” anlamina gelen Venezuella ismini vermislerdir.
*Tuna Nehri Avusturya’nin baskenti viyana, Slovakya’nin baskenti Bratislava, Macaristan’in baskenti Budapeste ile Yugoslavya’nin baskenti Belgrad’dan gecer.
*Dunyanin en buyuk ticari gemi filosu Yunanistan’dadir.
*Dunyanin en zengin fosfat rezervleri Fas’ta bulunur.
*Haiti ismi yerli dilinde “dagda yasayanlar” anlamina gelmektedir.
*Isvicre denize kiyisi olmadigi halde, dunyada deniz ticaret filosu olan tek ulkedir.
*Haiti Cumhuriyeti 1804 yilinda bagimsizligini ilan eden ilk zenci devletidir.
*Birmanya, 1989 yilinda ismini Myanmar Cumhuriyeti olarak degistirmistir.
*Ukrayna, Bulgaristan, Almanya, Macaristan, Rusya Federasyonu, Ispanya, Ingiltere gibi ulkelerde dogal nufus artisi eksi degerlerle ifade edilmekte, yani bu ulkelerin nufuslari giderek azalmaktadir.
*Kuzey Amerika’da yer alan Superior Golu dunyanin en buyuk tatli su goludur.
*ABD’nin Detroit kenti dunya otomobil endustrisinin baskenti olarak kabul edilmektedir.
*Himalayalar uzerindeki Everest zirvesi Nepal dilinde “gokyuzunun tanrisi” ( sagarmatha ), Tibet dilinde ise “dunyanin ana tanricasi” ( comolungma ) anlamina gelmektedir.
*Ekvator’un baskenti Quito 0,4 �C ile dunyada yillik sicaklik farkinin en az oldugu yerdir.
*Finlandiyalilar kendi ulkelerine “ suomi” yani “Bin goller” ulkesi demektedir.
*Polonya ismi yerli dilinde “duzlukler ulkesi” anlamina gelmektedir.
*Ekvatoral iklim kusaginda yer alan Endonezya’da 2000 agac turu, ( 300 tur palmiye ) 40.000 bitki turu, 2000 kus turu, 1700 balik cesidi ve 500’den fazla memeli turune sahiptir.
*2200 metreyi bulan ortalama yukseltisi ile Antartika, dunyanin en yuksek kitasidir.
*Dunyada toplam 231 ulke bulunmaktadir. 58 ulke ile Afrika ulke sayisinin en fazla oldugu kita iken, 13 ulke ile Guney Amerika ulke sayisinin en az oldugu kitadir.
*Avrupa kitasindaki en yarimada Iskandinavya, en buyuk ada Buyuk Britanya en buyuk gol Ladoga, en uzun nehir ise Volga’dir.
*Asya kitasindaki en buyuk yarimada Arabistan, en buyuk ada Borneo ( Kalimantan ), en buyuk gol Hazar, en uzun nehir ise Hoang Ho’dur.
*Afrika kitasindaki en buyuk yarimada Somali, en buyuk ada Madagaskar, en buyuk gol Victoria, en uzun nehir ise Nil’dir.
*Kuzey Amerika’daki en buyuk yarimada Labrador, en buyuk ada Gronland, en buyuk gol Superior, en uzun nehir Mississippi’dir.
*Guney Amerika’daki en buyuk yarimada Guajiro, en buyuk ada Ates Topraklari, en buyuk gol Maracaibo, en uzun nehir ise Amazon’dur. |
0 yorum:
Yorum Gönder