Hayvanlar Dunyasinin En Usta Muzisyenleri Saptandi

> Hayvanlar Dunyasinin En Usta Muzisyenleri Saptandi Memeliler dunyasinda balinalardan farelere kadar bircok hayvan sarki soyluyor. Maymunlar muzik yetisine dogustan sahipler. Hayvanlarin muzik dunyasindaki superstari elbette ki kuslar. Fareler arasinda muzikalite kesfedildi. Cok zengin bir repertuvara sahip Sclater cit kuslari koro halinde bile sakiyorlar. Ispanyol bilim adami Michel Andr� 1999 yilinda ispermecet balinalarindaki (Physeter macrocephalus) isitme kaybiyla ilgili arastirmasi icin Felix-Wankel Hayvanlari Korumaciligi odulunu almisti. Bu odulun onemi buyuktu, cunku Andr� gercekten de ilginc kesifler yapmisti. Kanarya Adalari’ndaki sularda yasayan bu balinalar denizdeki ses kirliligi yuzunden isitme yetilerini yitirdikleri icin gemilerle carpisarak oluyordu. Las Palmas Universitesi bilim adamlari, suyun icindeki gurultunun havadakinden cok daha guclu oldugunu bulmuslardi. Evet asiri gurultu yuzunden sagir olan balinalar gemilerle carpisip oluyordu, ama bu tur kazalar yasanmasa bile isitme kaybi hayvanlarin yasamlarini cok olumsuz etkiliyor. Sagir balinalar beslenmeleri icin gerekli olan balik surulerini bulamiyor ve yonlerini kaybediyorlar, her seyden onemlisi kendi aralarinda iletisim kuramiyorlar. Liderin guclu sesi Evet ispermecet balinalari da diger bircok balina turu gibi belli sesler cikarak kendi aralarinda anlasiyorlar. Her ne kadar balina sesleri bugune kadar yeterince arastirilmadiysa da ozellikle bu turdeki sosyal baglarin guclulugu dikkat cekidir. Her balinanin kendisine ozgu ritimlerle cikardigi sesler, siradan insanlar tarafindan bir kakafoni gibi algilanmakta. Ama Kanarya Adalarinda on iki grupluk bir balina surusunu inceleyen Andr�, her balinanin en tecrubeli uyenin sesine gore hareket ettigini kesfetti. "Ispermecet balinalari yaslandikca, cikardiklari seslerin temposu da yavasliyor" diyor Andr�. En guclu ses, diger balinalar icin bir olcu oluyor ve bu sese gore her balina grubun yerini ogreniyor. Fakat isitme yetisi ciftlesme icin de cok onemli. Ornegin uzun balinalarin (Balaenoptera physalus) erkekleri, okyanusun derinliklerinde ask sarkilari soyleyerek sadece potansiyel esleri cekiyorlar kendilerine. Populer sarkilar Bu balinalar ilginc bir sekilde diger balina turleri gibi ciftlesmek icin belli bir bolgede toplanmiyorlar. Kaliforniya Universitesi’nden Donald Croll, uzun balinalari ve mavi balinalari mikrofonlarla takip ederek ask sarkilarinin sadece erkek balinalar tarafindan soylendigini saptamisti. Sydney Universitesi bilim adamlarinin ise cok daha ilginc bir kesfi var. Kambur balinalar da tipki bizim gibi yeni sarki ogrenme yetisini sahip. 1995-1998 yillari arasinda Avustralya’nin dogu sahilindeki Great Barrier Reef civarinda yasayan kambur balinalarin seslerini takip eden arastirmacilar, Bati Pasifik’te yasayan balinalarin, Hint okyanusunda yasayan balinalardan yeni bir sarki ogrendiklerine sahit olmuslar. Kulturel devrim 1995-1996 yillari arasinda 82 balinadan 80’i henuz ayni sarkiyla disilerin dikkatini cekmeye calisirken iki balina Hint Okyanusu’ndaki balinalarin sarkisini soyluyordu. Ve sadece bir yil sonra bu sarki diger balinalar arasinda da iyice populer olmus ve kuzeye donuste 112 balinadan bircogu yeni parcayi eski sarkinin bolumleriyle birlikte soylemeye baslamisti. Ve 1998 yilinda eski parcanin modasi tamamen gecmis, balinalar arasinda sadece yeni parca duyulur olmustu. Arastirmacilar yeni sarkinin balinalar arasinda bu kadar cabuk kabul gormesinin evrimden cok devrime isaret ettigini ve yeniliklerin kambur balinalari ne derecede etkiledigini gosterdiginin kaniti oldugunu soyluyorlar. Hayvanlarin cikardiklari seslerle yasanan "kulturel devrim" daha once baska hicbir hayvan turunde gorulmemisti. Gibbon maymunlari Evet balinalarin yasaminda muzigin bu kadar onemli bir yer tutmasi sasirticidir ama balinalar bu sarki soyleme yetileriyle memeliler dunyasinda yalniz degiller. Maymunlar dunyasinda da usta muzisyenler var! Zurich Universitesi Antropoloji Enstitusu’nden Thomas Geissmann’in inceledigi Gibbon maymunlari, bizimkine benzer monogam aile gruplari icinde yasiyor ve yerde iki ayak uzerinde yuruyorlar. Ve uzun melodili sesleri de insanin muzik evrimi icin en iyi modeldir, diyor arastirmaci. Maymunlarda sarki ve sosyal yapi arasinda onemli bir iliski soz konusu. Geissmann’a gore primatlarda, sarkinin ve duetin evrimi monogaminin evrimine uzanmakta. Farkli repertuvarlar Maymunlar dunyasinda duet konusunda uzman olanlar Siamang Gibbonlari. Erkeklerin ve disilerin farkli repertuvarlari var. Iliskileri yeni baslayan maymunlarin, sarkilarindaki kitalari birbiriyle ortusmesi gerekiyor. Duetler diger maymunlar tarafindan iyi algilanmadigi icin ciftlerin birbirini kaybetme tehlikesi ortadan kalkiyor. Oysa duette basarili olamayanlar, eslerini diger maymunlara kaptirabiliyorlar. Maymunlar dunyasinin en romantik ciftleri beyaz kulakli atlayan maymunlar olsa gerek. Bu maymun turlerini inceleyen Indiana Universitesi arastirmacisi Kimberly Dingess, erkekler ve disiler besin arayisindan, yavru buyutmeden ve yasam alanini belirlemeye kadar neredeyse her isi birlikte yapiyorlar diyor. Dogustan yetenekli Beyaz kulakli atlayan maymunlari (white-faced capuchins) sik sik sarmas dolas gormek mumkun. Sarkilari havlamaya benzer seslerle birlikte bagirislardan olusmakta. Gibbon maymunlarinin aksine disiler ve erkekler ayni repertuvara sahip. Anlasildigi uzere bu maymunlar, sarkilari, kuslar ve balinalar gibi taklit yoluyla sonradan ogrenmiyorlar, diger tum maymunlarda oldugu gibi bu yetiye dogustan sahipler. Duet, erkegin guclu bir bagirisiyla basliyor. Disi bunun uzerine A kitasini "havlarken", erkek maymun ona B kitasiyla eslik ediyor. Bundan sonra kisa bir aranagme var. En sonunda disi B kitasini, erkek ise A kitasini soyluyor. Bu duet, "biz hala buradayiz ve bolgemizi koruyoruz" anlamina geliyor. Farelerde sakima sesleri Peki ya farelere ne demeli? Erkek farenin, disinin cekici kokularina (feromenler) ultrason alaninda seslerle reaksiyon gosterdigi bilim dunyasinda eskiden beri bilinen bir davranis bicimiydi. Fakat Washington Universitesi’nde Timothy Holy yonetiminde calisan arastirmacilar gecen yil cok ilginc bir bulguya ulastilar. Erkek fare sanildigi gibi siradan sesler cikarmiyor gercekten sarki soyluyordu. Disinin idrarini kokladiktan sonra erkek farenin sesini kaydeden ve ozel yontemlerle insan kulagina duyulur hale getiren arastirmacilar, farenin kuslarinkine benzer sakima sesleri cikardiklarini gormusler. Erkek farenin cikardigi belli tizlikteki sesler belli bir sirayi takip ediyordu. 45 sarkinin ayni sayidaki fare sakimasiyla karsilastirilmasi sonucunda farelerdeki seslerin zenginligi ve cesitliliginin bircok kus turundekiyle ayni oldugu ortaya cikmis. En iyi sarkici kuslar Elbette ki tahmin edeceginiz gibi en iyi sarkicilar kuslar. Kuslar arasindaki superstar ise Sclater cit kusu. (Throthorus euophrys Sclater). Iskoc ornitolog Nigel Mann, 80 farkli kitadan olusan bir repertuara sahip bu kuslarin sarkilarini duet ve koro halinde soylediklerini buldu. Koroda en ilgi cekici nokta, kuslarin kitalari ayni anca secip mukemmel bir sekilde senkronize edebilmeleri. Sarkilar kuslara yasam alanlarini belirlemede ve ciftlesmede yardimci oluyor. Kuslar dunyasinda sarki soylemek genelde erkek isi, ama tropikal bolgelerde erkekler disi kuslarla duet yapiyorlar. Sclater cit kusunun disileri ve erkekleri de neredeyse her zaman birlikte sakiyarak, turlerine ozgu bir partisyonu takip ediyorlar. Arastirmalardan elde edilen sonuclara gore bu kuslarin sarkilari ABCDABCD... seklinde cevrimsel bir yapiya sahip. Cok sesli aranjman Erkek kuslar hep A ve C kisimlarini, disilerse C ve D kisimlarini sakiyorlar. Bu sekilde yaklasik seksen farkli kitadan olusan repertuarlariyla iki dakika kadar sakiyorlar. Bu son derece sasirticidir ama ikiden fazla kus bir araya geldiginde cok daha ilginc bir sakima bicimi cikiyor ortaya. Erkek ve disi kuslar cok sesli aranjman halinde sakiyorlar, hem de tamamen hatasiz. Anlasildigi uzere kuslar ayni anda olasi kitalardan birine karar vererek neredeyse mukemmel bir senkronizasyon icinde soyluyor sarkilarini. Arastirmacilar bu essiz koronun sosyal cevre tarafindan tesvik edildigini tahmin ediyorlar. Thryothorus cinsi genelde ciftler halinde yasarken, Sclater cit kusunun yasam bicimi daha degiskendir. Ikili gruplar disinda, dort, bes hatta yedi uyeden olusan ve neseli ve uyumlu bir sekilde sakiyanlar da var. Neden bu sakima? Peki bu zahmetli sakima ne ise yariyor? Daha az yetenekli kuslarda oldugu gibi sakimalar kuslari bir araya getiriyor diyor arastirmacilar. Mesela farkli kus cinslerinin otusu hoparlorle cit kusunun yasadigi alana verildiginde, kuslari bir araya geliyor ve sakiyarak bu bolgenin onlara ait oldugunu ifade ediyorlar. St.Andrews Universitesi’nden Peter Slater’in bu konuda diger bir hipotezi daha var. Karsilikli sakimalar ciftlesme davranisinin senkronizasyonunda da onem tasiyabilir diyor bilim adami. Bu da duetlerin neden tropikal bolgede sinirli oldugunu aciklamakta. Tropikal enlemlerde gercek mevsimler yasanmadigi, dolayisiyla da mevsimlere bagli dis etkenler bulunmadigi icin, kuslar sakiyarak ayni zamanda ciftlesmek icin birbirlerini uyariyorlar.