>1-Sulakalanlar
Tarim Alanlarinda Aniz Yakma
Aniz, bicilen ekinin tarlada kalan sapina verilen addir. Aniz yakilmasi son derece tehlikeli ve zararlidir. Her yil ulkemizde yakilan anizin hava kosullari ve tedbirsizlik yuzunden buyuk capta bir yangina donusmesi sonucu hektarlarca orman yanmaktadir.
Turbalik Alanlar
Turbaliklar, sulakalanlarin etrafindaki bitkilerin su altinda oksijensiz kalarak cok yavas bir sekilde cutumesi sonucu meydana gelen dogal yasam alanlaridir. Olusum suresi binlerce yil suren turbaliklardaki bitki kalintilari, binlerce yil sonra da tanimlanabilmektedir. Bu sekilde, turbaliklardan cikarilan bitki orneklerinin ait oldugu donemleri, insanoglunun o yoreye ne zaman geldigi ve hangi tarihlerde hangi urunleri yetistirdigine dair onemli bilgiler saglarlar.
Sulakalanlarda hafriyat ve cop dokumu
Sulakalanlar, kiyilar ve vadiler gibi dogal alanlar, ne yazik ki cogu kez, hafriyat (insaat molozlari ve kazilardan cikan topraklar), cop gibi kati atiklarin dokum alani olarak secilirler. Bunun yaninda, bir de sulakalanlar ve kiyilarda hafriyat dokumu, “doldurarak alan kazanma” gibi bir amacla yapilmaktadir. Pek cok sulakalan ve basta ulkemizin Karadeniz sahilleri olmak uzere kiyilar, bu sekilde hafriyat dokulmesi yoluyla doldurulmus ve yerlesim alanlarina donusturulmustur.
Usulsuz tarim uygulamalari
Usulsuz” terimi bizim konumuz icinde, sulakalan ekosistemlerine zarar verebilecek uygulamalari tanimlamaktadir. Bunlarin basinda da, sulakalanlarin tarimsal atiklarin desarj (bosaltim) yeri olarak kullanilmasi gelmektedir (Tuz Golu, Kizilirmak, Menderes, Goksu Deltalari).
Kumullarin tahribi
Kiyi kumullari binlerce yil suren surecler sonucu, farkli bicimlerde olusmus, son derece dinamik ve degerli dogal ekosistemlerdir. Kumullar sadece uzerlerindeki canlilara yasam alani sunmakla kalmaz, ayni zamanda kiyi seridini kiyi erozyonuna karsi korurlar.
Nehirler ve barajlar
Nehirler yasayan su sistemleridir. Nehirler uzerine yapilan her mudahale (baraj, seddeleme, regulator, vb.) nehrin dogal akisina ve destekledigi dogal sistemlere zarar verir. Bu zararlarin en tipik ornegi deltalarda gozlenir. Deltalara can veren, nehirlerin tasidigi tortular ve bu tortularla tasinan besin maddeleridir.
Kum, cakil alimi
Kum ve cakil gibi malzemeler akarsular tarafindan tasinarak, kiyilari beslerler. Ancak barajlar gibi yapilar nedeniyle bu malzemeler yenilenebilir olma ozelliklerini yitirmislerdir. Kum ve cakil ocaklari daha cok kiyilarda ve nehir yataklarinda kurularak, kendini yenileyebilme ozelligini yitirmis olan bu ekosistemleri tahrip ederler.
Asiri otlatma
Hayvancilik sulakalanlarin insanlara sundugu en onemli degerlerden biridir. Ozellikle yaz aylarinda otlaklarin kurumasiyla, sulakalanlar ve cevresindeki otlaklar (sazliklar, su basar-islak cayirlar) hayvanlar icin son derece verimli beslenme ortamlari olustururlar.
Yeralti suyunun asiri kullanimi
Turkiye’nin tatli su potansiyelinin yaklasik %10’luk bolumunu yeralti sulari olusturur. Yeralti sulari ayni zamanda sulakalanlari besleyen onemli kaynaklarin basinda gelmektedir. Pek cok islevi olmasiyla birlikte, ozellikle denizin etkisini azaltarak kiyidaki ve lagunlerdeki tuzlanmayi onler. Kiyilardaki asiri yeralti suyu cekimi bu islevi sona erdirir ve tuzlanma baslar.
Dogal su sistemine mudahaleler
Hemen hemen tum sulakalanlar kendilerinden cok uzakta kaynaklanan yerustu ve yeralti sulari ile desteklenirler, bu kaynaklarin sinirlarini kapsayan cografya, sulakalanin havzasi olarak nitelendirilir. Havza icinde su sistemine yonelik herhangi bir mudahale havza boyundaki suya bagimli olarak yasayan tum canlilari ve alanlari etkileyecektir.
Sulakalanlarda yanlis arazi kullanimi/kurutma
Sulakalanlarda yanlis arazi kullaniminin en tipik ornegi, kurutularak ya da doldurularak elde edilen tarim, endustri ve yerlesim alanlaridir. Sulakalanda dozer, kepce gibi kazici agir is makinalari gordugunuzde bilin ki orada yanlis arazi kullanimi gerceklesiyordur.
Su kirliligi
Sulakalan ekosistemlerindeki suyun temizligi, sistemdeki balik, bitki ve omurgasiz canlilarin saglikli populasyonlarini destekleyen en onemli unsurdur. Bu turlerin cesitliligi ve bollugu da alandaki kuslar icin bulunmaz besin kaynaklari olusturur ve kuslarin varligini destekler. Ayrica sulakalandaki bitkilerin bollugu, sisteme giren tortularin tutulmasina ve kirliligin aritilmasina destek olacaktir.
Sulakalanlarda sazliklarin kesilmesi ve yakilmasi
Canlilar icin ureme, beslenme ve barinma alanlari olusturan sazliklar, sulakalanlarin en uretken ve degerli bolumlerini olusturur. Sazliklar ayni zamanda sulakalan cevresinde yasayan insanlar icin son derece onemli bir gelir kaynagidir.
2-Canli Turlerine Yonelik Tehditler
Soganli Bitkilerin Dogadan Toplanmasi
Turkiye’nin sahip oldugu bitki ortusu, insanoglu icin yasamsal onem tasiyan hububat ve yem bitkilerinin atalari, tibbi bitkiler ve sus bitkileri ile cok zengin bir genetik cesitlilik icermektedir.
Yabani hayvanlarin canli ya da doldurulmus olarak satisi, bulundurulmasi ya da teshiri.
Ulkemiz sinirlari icinde yabani hayvan turleri canli veya cansiz sekilde bulundurulamaz, satisi yapilamaz. Av ve yaban hayvanlarinin ticari amacli olanlar dahil, yurt disina cikarilmalari icin Tarim ve Koyisleri Bakanligi’ndan izin alinmasi gerekir.
Usulsuz ve/veya kacak avcilik
3167 sayili Kara Avciligi Kanunu cercevesinde ilgili yila ait Merkez Av Komisyonu tarafindan belirlenen ve MAK Karar kitapciginda belirtilen avlanma surelerine ve avlanma limitlerine uymadan avlanilmasi, korunan turlerin avlanilmasi, yasaklanan usul ve sekillerde avlanilmasi, avlanmanin yasaklandigi sahalarda avlanilmasi usulsuz ve/veya kacak avciliktir.
3-Doga Koruma Haklari
3-Dilekce Hakki
Cevre konusunda ilgili makamlara dilekce yazarak cevre ile ilgili olumsuzluklarin duzeltilmesini istemek her Turkiye Cumhuriyeti Vatandasi’nin hem hakki, hem de odevidir.
4-Deniz ve Kiyilar
Nesli tehlike altindaki turler / Akdeniz foku
Akdeniz foklari, bugun dunyada sadece Yunanistan, Turkiye, Fas, Moritanya ve Madeira Adalari'nda yasamakta olup, toplam dunya nufusu 400-450 arasinda tahmin edilen nesli tehlike altinda olan bir memeli turudur. Turkiye kiyilarinda en az 50 civarinda fok yasadigi tahmin edilmektedir.
Yasa disi yavru balik avciligi
Ozellikle Ege Bolgesinde sayilari gun gectikce artan balik uretim ciftliklerine yavru balik temini amaciyla Dogu Akdeniz'deki dogal lagun ve dalyanlardan bol miktarda yavru balik toplanmaktadir. Akdeniz'deki dogal balik stoklarinin devamliligini saglayan lagunlerden basta cipura ve levrek olmak uzere asiri miktarda toplanan yavru baliklar, bu bolgedeki deniz balikciliginin da gelecegini tehlikeye sokmaktadir. Normal kosullarda, balik ciftligini kuran her isletme sahibi, belli bir sure sonunda ya kuluckahanesini kurmak, ya da kuluckahanede uretilmis yavru baliklardan uretim saglamak zorundadir. Dogadan yavru balik toplayiciligi ucuz bir yontem oldugu icin ozellikle tercih edilmekte ve tuketici tarafindan talep edilmektedir.
Nesli tehlike altindaki turler / Deniz cayirlari
Deniz cayirlari, Akdeniz'e ozgu ve denizlerin akcigerleri olarak tanimlanan deniz bitkileridir (Posidonia oceanica, Zostera noltii). Ozellikle, denizin ilk 50 m'ye kadar olan derinliklerinde, canli yasami icin en verimli bolgeleri olustururlar.
Nesli tehlike altindaki turler / Denizkaplumbagalari
Dunya denizlerinde 8 tur denizkaplumbagasi yasamaktadir. Bu denizkaplumbagalarinin hepsi de tehlike altinda veya nesli yok olma tehlikesi icerisinde olan turlerdir. Bu turlerden Caretta caretta (Adi denizkaplumbagasi) ve Chelonia mydas (yesil denizkaplumbagasi) bir zamanlar Akdeniz kiyilarinda pek cok kumsala yuva yaparlardi, fakat kiyilardaki yapilasma ve asiri insan kullanimina yonelik diger baskilar yuzunden yumurtalarini birakmak icin gelebildikleri kumsallarin sayisi buyuk bir hizla azaldi.
Yasadisi/usulsuz balik avciligi
Balikcilik, basta Karadeniz olmak uzere, Marmara, Ege ve Akdeniz'de avlanan binlerce insan ve ailesi icin gecim kaynagi durumunda olan bir sektordur. Tum Dunya ulkelerinde oldugu gibi her gecen gun azalan balik stoklarinin korunmasi ve surdurulebilir kullaniminin saglanmasi amaciyla Tarim ve Koyisleri Bakanligi, Koruma Kontrol Genel Mudurlugu tarafindan her sene yenilenen ve Su Urunleri Sirkuleri olarak adlandirilan bir yayin hazirlanir. Bu yayin, denizlerde ve ic sularda (goller, akarsular vb.) yasayan ekonomik turlerin hangi mevsimde, hangi boyda, nerelerde, hangi tip av araclari ile avlanmasi gerektiginin belirlendigi bir dokumandir.
5-Kamuoyu Olusturma
Imza kampanyasi
Bir konuyla ilgili kamuoyu destegine yogun bir bicimde gereksinim duyuldugu ve kamuoyunu yakindan ilgilendiren konularda imza kampanyasi yapilir. Imza kampanyalari genelde yetkili bir merciye hitaben dilekce formatinda hazirlanmaktadir.
Basin gezileri
Bir alana yonelik arastirma sonucunu duyurmak, bir alanin Milli Park, Sit Alani, OCKA ilan edildigini bildirmek, deniz, kiyi, orman, sulakalan gibi ekosistemlere yonelik bir tehdit anlatilmak isteniyorsa basin gezisi duzenlenir.
Basin toplantisi
Basin duyurusu araciligiyla kamuoyu olusturmanin yetersiz oldugu durumlarda basin toplantisi duzenlenir. Bir arastirma sonuclandiginda, bir rapor hazirlandiginda, bir kitap tanitiminda ya da bir projenin somut verileri elde edildiginde konunun uzmanlari ya da konuyla ilgili tum taraflar biraraya getirilerek basin toplantisi yapilir.
Basin duyurusu / Basin bildirisi
Bir konuda basin araciligiyla kamuoyunu bilgilendirmek, yapilan calismalari ve etkinlikleri duyurmak, bu etkinliklere katilim saglamak, tepki gostermek ya da gorus bildirmek amaciyla hazirlanan yazilardir.
6-Ormanlar
Ekolojik acidan uygun olmayan agaclandirma calismalari
Agaclandirma, gittikce ormansizlasan Turkiye'de orman alanlarinin yeniden kazanilmasinda ve erozyonla savasimda cok onemli bir role sahip ve yer yer oldukca basarili sonuclar vermis bir uygulamadir.
Maki ve fundaliklarin tahribi
Fundaliklar, cok ozel iklim ve toprak sartlarinda yetisen alcak boylu bitkilerin (Funda, Erica sp.) hakim oldugu son derece nadir dogal yasam ortamlaridir. Bu yuzden dunya uzerinde son derece dar bir yayilis alanina sahiptirler.
Asiri uretim
Ormanlar, yonetim amacina gore ikiye ayrilmaktadir: Uretim ve Koruma Ormanlari. Koruma ormanlari, genel olarak kaynak kullanimina acik degildir. Buna karsilik uretim ormanlarindan, bilimsel esaslar cercevesinde hazirlanan Yonetim (Amenajman) Planlarina gore odun veya odun-disi urunler alinabilmektedir.
Yangin
Ormanlari tehlikeye sokan etkenlerin basinda yanginlar gelmektedir. Ozellikle yaz aylarinda ormanlarimiz icin buyuk tehdit olusturan yanginlar, yuzlerce yilda yetisen agaclarin bir anda elden gitmesine, dogal dengenin bozulmasina, ormanda yasayan canli turlerinin ve dogal yasam ortamlarinin yok olmasina, topraktaki organik maddelerin yitirilmesine neden olmaktadir.
Orman alanlarinin amac disi kullanimi
Turkiye topraklarinin yaklasik dortte birini kaplayan ormanlar, bu alanlarin baska kullanimlara donusturulmesini amaclayan bircok faktorun yogun tehdidi altindadir.
Ormanlarda asiri rekreasyonel kullanim
Ormanlarin, odun ve odun-disi urun uretimi, biyolojik cesitliligin ve topragin korunmasi, su ekonomisinin duzenlenmesi gibi islevleri yaninda en onemli islevlerinden biri de rekreasyonel kullanima olanak saglamasidir.
Ormanlarda biyotik ve abiyotik zararlar
Yasayan bir organizma olarak tanimlanan ormanlar da diger canli varliklar gibi bakteri, mantar, bocek gibi biyolojik zararlilardan (biyotik) ve cig, kar, sel gibi dogal olaylardan (abiyotik) zarar gorebilmekte ve bu zararlar zaman zaman olaganustu boyutlara ulasarak binlerce hektar genisligindeki bir ormani bile yok edebilmektedir.
Ormanlarda hafriyat ve cop dokumu
Turkiye'de toplumun ortak mali olan ormanlar ne yazik ki bu gercekle celisir bir muamele gormekte ve sahiplenilmemektedir. Bu durum belki de gecmiste ormanin insana bagislanan bitmez-tukenmez varlik olarak gorulmesinden kaynaklanmaktadir.
Uygun olmayan kimyasal madde kullanimi
Ormanlarda da, tarimsal alanlarda oldugu gibi zaman zaman olaganustu sayilara ulasarak zararli etkileri ortaya cikan bocek, mantar, bakteri ve hatta bazi bitki ve hayvanlara karsi mucadele etmek uzere kimyasal maddelere (pestisit, herbisit, vs) basvurulmaktadir
Yasadisi agac kesimi
Turkiye'de ormanlarin hemen tamami devlet mulkiyetindedir ve Anayasamiza gore ormanlar yine devlet tarafindan isletilir. Uretim miktari, ormanin artim kapasitesine dayanan projeksiyonlara gore hesaplanir ve Orman Amenajman Planlarinda yer alir.
Ormanlik alanlarda asiri otlatma
Ormanlar ya da orman rejimi icinde olan yerlerin onemli bir kismi yuksek dag cayirlari, meralar, acik alanlar gibi hayvancilik icin oldukca elverisli alanlarla kaplidir. Bu alanlar ulkemizde geleneksel olarak hayvancilik icin kullanilmaktadir.
yazi -yesil Atlas |
0 yorum:
Yorum Gönder