Turkiye cope atilanlarin degerini kesfediyor

>Turkiye cope atilanlarin degerini kesfediyor. Copten kurtarilabilenler sise, kitap, CD, telefon karti, su kaydiragi, mobilya, gubre, hatta enerji olarak yeniden hayatimiza giriyor. Burasi bir turizm sirketi gibi calisiyor..." Tesisi gezdiren Celal Sevencan bunlari soylerken, herkes hipnotize olmus gibi onundeki banttan gecen parcalanmis kagitlara, ic ice girmis kablo ve naylonlara, meyve suyu, bira ve deterjan kutularina bakiyor... Yuzleri maskeli isciler, her gun hic dusunmeden onlerindeki banttan gecen cope atilmis esyalari buyuk bir titizlikle ayiriyor. Birbirine karismis yigindan ayrilan her bir parca, yeniden kullanilacak baska bir malzemeye donusturulmek uzere geri donusum tesislerine gonderiliyor. Agiz ve burunlarindaki maske, ziyaretcileri koku ve sineklerden korusa da onlar bu manzaraya fazla dayanamiyor, acik havaya cikmak istiyorlar... Sevencan, "Burayi ziyaret edenler copun bu denli degerli oldugunu gorunce sasiriyor” diyor. O, nufusu coktan 10 milyonu asan Istanbul'un copunden sorumlu kisi; Istanbul Buyuksehir Belediyesi (IBB) Kati Atik Yonetimi Muduru. Turizm sirketi gibi calistigini soyledigi tesis ise hemen her gun okullardan, sirketlerden, hatta yurtdisindan meraklilarin ziyaret ettigi IBB Kemerburgaz Geri Kazanim Ayristirma ve Kompost Tesisi. Tesis, gunde 1000 ton cop ayristirilabilme kapasitesine sahip. Ama bu rakam, Istanbul'da bir gunde cikan copun sadece on ikide biri. Sevencan, "Buraya gelen copun yuzde 3'u geri donusturulebilecek malzeme olarak ayiklanabiliyor" diyor. Bunun nedeni, kompost elde etmek amaciyla kurulmus olan tesise, organik atik miktari yogun olan atiklarin gonderilmesinin yani sira atiklarin karisik toplanmasi ve tasinmasi ile bazi atiklarin geri donusturulme ozelliklerini kaybetmesi. Tesise gelen copler, 80 milimetrelik eleklerden geciyor ve kalanlar ayristirma kabinlerinden geciriliyor. Atiklar, aluminyum, plastik, pet sise, teneke, poset ve karisik hurdalar olmak uzere alti ayri bolumde toplaniyor. Geri kalanlar, organik agirlikli coplerle beraber park ve bahcelerde kompost gubre olarak kullanilmak uzere fermantasyon unitesine gonderiliyor. Kompost sefi Cetin Ozturk, Istanbul’un copunun yaklasik yuzde 60’inin organik oldugunu soyluyor. Ancak bunun yuzde 8'i kompostlanabiliyor. Ozturk, " Copu kaynaginda, yani evlerden cikarken ayirmak onemli. Copler karisinca pek cok malzemeyi ayirmak imk�nsizlasiyor ve bu da copun degerini azaltiyor" diyor. Turkiye'de henuz pek az kisi, "ise yaramaz" diye cope gonderdigi atiklarin, cevreye verdigi zararin otesinde, buyuk bir ekonomik deger tasidiginin farkinda olsa da, gerek AB'ye uyum cercevesinde cikan yasalardan dogan zorunluluklar, gerekse bazi yerel yonetim ve sivil toplum kuruluslarinin kaynaginda ayristirma cabalari, giderek daha fazla atigin geri kazanimini sagliyor. Turkiye'de geri kazanim ve kaynaginda ayristirma soz konusu oldugunda, orta yasa gelmis pek cok insan cocukluk anilarina donuyor. 1960’ta yedi yasinda olan Ferid Ekmekcioglu da, arkadaslariyla gazete topladigi zamanlari hatirliyor: "Topladigimiz gazeteleri mahalle bakkalina ya da el arabalariyla dolasan toplayicilara verirdik. Nereye goturduklerini bilmiyorum ama herhalde onlar da kagit fabrikalarina satiyordu..." Kucuk yasta, farkinda olmadan geri donusum ekonomisine katki yapan Ekmekcioglu, bugun Cevre Koruma ve Ambalaj Atiklarini Degerlendirme Vakfi (CEVKO) Yurutme Kurulu Baskani ve atiklarin kaynaginda ayrilmasindan, yerel yonetimlerce toplanmasina ve geri donusum tesislerine varisina kadar entegre bir geri kazanim dongusu olusturmak icin caba gosteriyor. Turkiye'de geri kazanim sokak toplayicilarindan, geri donusturulebilecek atiklari ikincil hammadde olarak kullanan fabrikalara kadar giderek genisleyen bir sektor olma yolunda. Kagit ve metal kutu toplayicilariyla, “Eskiler aliyooomm!” diye bagirarak sokak sokak dolasan hurdacilar yerini yavas yavas daha organize toplayicilara birakiyor. 1989 yilinda uc yerden aldigi kagit ve kartonu geri donusturulmek uzere kagit fabrikalarina gonderen Lokman Hekim Saglik Vakfi, bugun Istanbul ve Gebze'deki 4000 noktadan, yilda yaklasik 12.000 ton kagit, metal kutu, naylon, plastik, pet sise, lastik, printer kartusu vb. malzeme topluyor. Vakfin baskani Dr. Ayhan Tokgoz, "16 yilda geri kazanima yonelik faaliyetlerden 100 bin dolar gelir sagladik" diyor. Sadece copun geri donusumune hizmet etmekle kalmayan vakif, sosyal bir geri donusum de yaratiyor ve yoksul hastalara 24 saat saglik hizmeti veriyor. Tokgoz, bugune kadar geri donusumden elde ettikleri gelirle Gebze Beylikbagi'ndaki hastanede 16.000 kisiye poliklinik hizmeti verdiklerini anlatiyor. CEVKO Genel Sekreteri Mete Imer'e gore ise, "Sorun kagit, metal, plastik kutularini toplamakla bitmiyor, asil is ondan sonra basliyor". Imer, geri kazanimin ancak kaynaginda ayristirilip, geri donusum veya yeniden degerlendirme tesislerine teslim edilmesine kadar giden dongunun duzgun islemesiyle mumkun olabilecegini soyluyor.