Kuresel Isinma Yuzunden Sahilleri Denizanalari Basti

> Kuresel Isinma Yuzunden Sahilleri Denizanalari Basti Yeryuzunun bu en basit ve ilkel canli turleri denizleri ciddi bicimde isgal etmis durumda. Bir kismi zehirli. Bu yil 30 bin kisi denizanasi yuzunden hastanelerde tedavi gordu, kimisi bu yuzden yasamini kaybetti. Denizanalarinin kiyilara akininin nedeni ise kuresel isinma. Ve ne yazik ki bu durum giderek daha kalici hale geliyor. Yeryuzunun en basit ve ilkel canli turleri. Derinliklerin en gizemli yaratiklari. Ne kafalari var, ne beyinleri, ne gozleri ne de kulaklari. Yuzgecleri bile yok onun yerine zehirli dokunaclara sahipler, Ustune ustluk bir de et oburlar� Gectigimiz haftalarda Cebelitarik Bogazi’ndan Akdeniz’e devasa ordular halinde akin ettiler. En basta kimse sebebini tam olarak anlayamadi. Karanlikla hafif parlayan seffaf ve yumusak dokulu kitleler deniz yuzeyini kapladilar. Tatilini Akdeniz sahillerinde geciren onbinlerce insan denizin bu birden sayilari inanilmaz sekilde artan sakinlerini karsilarinda gorunce neye ugradiklarini sasirdilar. Bir anda tatilleri zehir oldu. Aralarinda yuzerken denizanalarina carpanlar hastanelerde tedavi oldular. Iclerinde yasamini bu yuzden kaybedenler oldu. Hemen akabinde anonslar yapilmaya baslandi. Denizleri istila eden denizanalarinin cok zehirli ve tehlikeli oldugu uyarisinda bulunan uzmanlar, olu bile olsa denizanalari ile temasta bulunulmamasini istedi. Plajlarda alarm Tehlike bayraklari dikildi, kimi plajlar kapatildi. Tekneler ve botlar kepcelerle denizanalarini denizden toplamaya calistilar ama bu da fazla ise yaramadi. Denizanalarindan denize dusen parcalar bile zehir sacmayi surdurdu cunku zehir bu hayvanlarina olumlerinden sonra 24 saat daha etkisini gosteriyordu. Boylece, bugune kadar alisik olunmayan bir surecin icine girildi. Sanki bir yaratiklar belli bir komuta dahilinde denizleri isgal ediyorlardi ve insanlik bunun karsisinda caresizdi. Korku ve felaket filmi gibi degil mi? Ve ne yazik ki gercek�Bugun Ispanya, Italya, Portekiz, Fransa, Hirvatistan, Kuzey Afrika Pelagia noctiluca adi verilen bu deniz yaratiklari ile kayniyor. Akdeniz’den Adriyatik’e kadar her yer bu sarimsi seffaf, dokundugu yeri yakan, siddetli aci veren denizanalarinin taaruzu karsisinda caresiz. Bugune kadar 30 bin insanin denizanasi carpmasi sonucu yaralanip tedavi gordugu biliniyor. Metre kare basina 10 ve denizanasi gorulmesi halinde o sahil yuzmeye kapatiliyor. Normalde acikta yasarlar ABD ve Uzak Dogu da deniz anasi istilasindan etkilenmis durumda. Kore’de 1 metre eninde Nemopilema nomurai adi verilen zehirli denizanalari goruluyor. Gecen ay denizanasi kitleleri yuzunden Japonya’da bir nukleer santral faaliyetine gecici bir sure ara vermek zorunda kaldi, cunku bu yaratiklar deniz icindeki sogutma sisteminin icine girmis ve sistemin calismasini durdurmustu. Aslinda normal kosullarda bu mevsimde deniz sularinin isinmasi ile denizanasi sayisinda artis olmasi olagan. Ancak bilim dunyasi bu artisin kuresel isinma sayesinde kalici oldugu ve geriye donusun cok zor oldugu kanisinda. Normal kosullarda deniz analari kiyilardan 40 mil kadar aciklarda daha sicak sularla yasiyorlar ancak kuraklik ve nehirlerde buna bagli olarak sularin azalmasi denize akan soguk nehir suyu hacmini de azaltmis durumda. Bu da kiyilardaki sularin gecmise kiyasla daha sicak ve daha az tuzlu olmasi anlamina geliyor. Deniz biyologlari bu yaz Akdeniz’in kuzeyinde isinin 4 derece yukseldigini belirtiyorlar. Bu da dogal olarak deniz analarinin ana besin kaynagi olan planktonlarin artmasina neden oluyor. Iki katindan fazla Ayni zamanda denizanalarini yiyerek beslenen kilicbaligi, tuna baligi ve deniz kaplumbagasi gibi hayvanlarin sayisindan da bir azalma soz konusu. Sonucta hassas eko denge ciddi bicimde sarsilmis durumda. Dunya genelinde balikcilar her yil ortalama 450 bin ton denizanasi topluyorlar. Bu sayi 10 yil once toplanan denizanasi sayisinin iki katindan fazla. Arastirmacilara gore larva ve yumurtalarla beslenen bu yaratiklar ilerideki donemde deniz altindaki yasamin dengesini ciddi bicimde degistirmeye hazirlaniyorlar. Basta da belirtildigi gibi denizanalari dunyanin en ilkel yaratiklari, balik sinifina girmiyorlar. Mercan grubuna dahiller. Ancak mercanlar kayalara bagli yasayan polipler olmalarina karsin denizanalari denizce serbest halde dolasiyorlar. Hem planktonlarla besleniyorlar hem de dokungaclari ile baliklari avlayabiliyorlar. Yuzde 91’i su Suda suruklenerek ilerlerken yiyebilecekleri bir canliya rastlar ve onu, fiskirttiklari zehirle etkisiz hale getirip, agizdan iceri alip yerler. Hatta dev denizanalari buyuk kabuklu deniz hayvanlarini bile yutabiliyorlar. Alicilari sudaki isiga, kokuya, yercekimine ve kimyasallara duyarli son derece basit bir sinir sistemleri bulunuyor. Solunum sistemleri yok ancak dis yuzeylerinden oksijeni alip veriyorlar. Beyinleri bulunmadigi icin bilim insanlarini gorme islemi nasil gerceklesiyor sorusunu yanitini yine denizanalarinin dis dokularinin hassasiyetinde buluyorlar. Agizlari ayni zamanda ureme organlari. Boyutlari ve renkleri birbirinden cok farkli ozellikle gosteriyor. Bedenlerinin yuzde 91’u su, yuzde 4’u tuz ve yuzde 1’i proteinden olusuyor Denizanalarinin korunma ve yiyeceklerini yakalamaya yarayan yakici kapsullerin icindeki zehirli hucrelere nematosist deniyor. Yakici hucreler tentakul dedigimiz dokunaclarda degil canlinin disinda yer alan ust derinin ic kisimlarinda yer aliyor. Gerektiginde nematosistlerin fiskirmasi icin dis deriye dogru hareket gerceklesiyor. Nematosistlerin fiskirmasiyla insanda gorulen etkileri ise yanma ve kasinma. Zehirsiz denizanasi turleri de mevcut. Bu turlerde savunma amaciyla gelismis ozellik biyo luminesan adi verilen bir cesit isik verme fonksiyonu bulunuyor. Ozellikle dusmanlari olan deniz kaplumbagalarindan, deniz kuslarindan,baliklar ve balinalardan kurtulmak icin bu yolu uyguluyorlar. Isigini durduruyor Dusmaninin baskin cikabilecegi durumlarda denizanalari govdeden isik salinimini sonlandirir ama dokunaclar isik vermeye devam ederek govdeden ayrilir. Dusmanlarini boyle bir yolla kendisine degil de dokunaclarina yonlendiren denizanalarimiz bu durumdan faydalanip kacarlar,zira rejenerasyon yetenekleri sayesinde govdeden dokunaclari olusturmak cok da zor bir sey degildir denizanalari icin. Denizanalarin besin olarak tuketen canlilar yalnizca deniz kaplumbagalari, deniz kuslari, baliklar, salyangozlar, sumuklu bocekler, balinalar degil, insanlar da denizanalarini yiyorlar. Cinliler, Koreliler ve Japonlari ornek olarak verebiliriz. Oyle ki salatasini ve boregi dahil olmak uzere pek cok sekilde tuketiyorlar. Japonlar, denizanalariyla birlikte yasamayi da seviyorlar. Kedi, kopek ya da akvaryum baligi gibi denizanasi besleyenler de var. Hatta denizanasi ile yasamayi sakinlikten ve sessizlikten hoslananlara oneriyorlar;'Denizanalari ne havliyor ne de agizlarindan salyalar akitiyor. Asla sizi rahatsiz etmiyor !' diyorlar. 650 milyon yil Denizanalari, 650 milyon yil oncesinden gunumuze kadar varliklarini devam ettirebilme ozellikleri nedeniyle de onem tasiyorlar. Cok farkli bir yasam donguleri var. Bu donguleri anlayabilmek icin uremeleri hakkinda fikir sahibi olmak gerekiyor. Cogalmalari yumurta ve sperm yoluyla oluyor ama eseysiz (bolunerek cogalma) olarak da ureyebiliyorlar. Eseyli ureme asamasi disi yumurta hucrelerinin erkegin sperm hucrelerince dollenmesi. Govde kisminda bulunan eseysel bezlerde bulunan ureme hucreleri suya dokulur ve yumurta suda dollenir. Dollenme sonucunda yumurta, once larva sonra polip evrelerinden gecer. Yani yumurtadan cikan larvalar polip olarak gelisim gecirdikten sonra bir denizanasi haline gelebilirler. Bazen de polip olarak yasamayi surdururler.